Thế giới bóng đá đầy màu sắc của năm 2021 được tô điểm bởi những bất ngờ thú vị, được nhớ tới bởi những chiến tích ấn tượng. Bên cạnh đó, những dấu ấn chiến thuật đáng chú ý cũng thu hút sự quan tâm đáng kể từ người hâm mộ.
Trước khi năm 2021 khép lại, hãy cùng điểm qua những xu thế chiến thuật đáng chú ý trong năm 2021.
 |
| Những dấu ấn chiến thuật đáng chú ý ở năm 2021 |
Sơ đồ ba hậu vệ và những biến thể
Sơ đồ ba hậu vệ tiếp tục được nhiều đội bóng sử dụng trong năm 2021 và không ít đội bóng đã đạt được thành công nhờ sơ đồ chiến thuật này.
Hai cầu thủ đá biên được đẩy lên cao khi đội nhà kiểm soát bóng, gia tăng quân số cho tuyến giữa và mở rộng chiều ngang sân. Khi mất bóng, hai cầu thủ chạy cánh được kéo lùi về đá cùng bộ ba trung vệ, gia tăng sự chắc chắn cho hàng phòng ngự.
Có rất nhiều đội bóng đã lên ngôi vô địch trong năm 2021 nhờ sơ đồ 3 hậu vệ. Chelsea vô địch Champions League, Inter Milan giành Scudetto, ĐT Anh lọt vào chung kết Euro nhờ sơ đồ 3 hậu vệ.
 |
| Inter Milan vô địch Serie A nhờ sơ đồ 3 hậu vệ của Conte |
Trong số những đội bóng lên ngôi vô địch năm 2021, Atletico Madrid là cái tên tạo nên nhiều bất ngờ. Diego Simeone đã quyết tâm thay đổi, từ sơ đồ 4-4-2 phẳng quen thuộc trở thành sơ đồ 3-5-2 trong nhiều trận đấu và chức vô địch La Liga đã chứng minh cho tính đúng đắn của thay đổi này.
Nếu hầu hết các đội bóng dùng sơ đồ ba hậu vệ, từ Inter Milan tới Atletico giành chức vô địch nhờ những cầu thủ đá biên có xu hướng thuần bám biên như Hakimi (Inter) thì cách dùng người của Tuchel tại Chelsea lại mang đến một câu chuyện khác, sẽ được nói cụ thể ở phần dưới của bài viết này.
 |
| Chelsea vô địch Champions League nhờ sơ đồ 3 hậu vệ |
Hậu vệ biên ảo (inverted wingback)
Chelsea lên ngôi vô địch Champions League đồng thời bay cao ở nửa đầu lượt đi mùa giải Premier League 2021/2022 nhờ phong độ xuất sắc của bộ đôi người Anh Ben Chilwell và Reece James.
Giai đoạn cuối tháng 10/2021, HLV Tuchel đau đầu vì những chấn thương của Lukaku, của Werner. Cơn đau đầu của chiến lược gia người Đức sớm qua khi Reece James và Chilwell thi đấu cực kỳ ấn tượng trong vai trò hai hậu vệ biên ảo. Trận đấu với Newcastle là một trong những trận đấu mà “đôi cánh” của Chelsea thể hiện hết phong độ ấn tượng của mình.
Khi có bóng, hoặc Reece James bên cánh phải, hoặc Chilwell bên cánh trái sẽ đá bó vào trung lộ, tạo lợi thế quân số ở khu vực giữa sân qua đó mở ra cơ hội cho những cầu thủ đá biên để gây áp lực lên khung thành đối thủ.
 |
| Ben Chilwell và Reece James đóng vai trò quan trọng trong hệ thống của Chelsea |
Không chỉ Chelsea của Tuchel mà Manchester City của Pep Guardiola và Liverpool của Klopp cũng rất thành công với những cầu thủ hậu vệ biên ảo. Joao Cancelo và Alexander Arnold là hai cầu thủ thi đấu rất ấn tượng dù là ở vị trí bám biên hay khi được kéo vào đá gần trung lộ.
Cách dùng hậu vệ biên bó vào trong đã “truyền cảm hứng” cho HLV Mano Polking cùng ĐT Thái Lan tại chung kết AFF Cup. Hình ảnh Theerathon Bunmathan thường xuyên bó vào trung lộ để hỗ trợ đồng đội chia bài mang đến rất nhiều những phương án tấn công cho đội bóng xứ Chùa vàng.
 |
| Cancelo có năm 2021 thi đấu thăng hoa |
Sơ đồ 4-2-2-2 của Ralf Rangnick
Ralf Rangnick trở thành HLV của MU và thứ được người hâm mộ nhắc đến nhiều nhất chính là sơ đồ 4-2-2-2 đã làm nên tên tuổi của HLV người Đức. Điểm đặc trưng của sơ đồ này là cường độ pressing cực kỳ cao.
Tất cả các cầu thủ trong sơ đồ của Rangnick đều tham gia trong công tác pressing để giành lại quả bóng nhanh nhất có thể. Sơ đồ này đặt ra vấn đề về tính đồng bộ trong khâu pressing của 11 vị trí trên sân vì chỉ cần 1 mắt xích thực hiện không đúng theo chiến thuật, cả hệ thống sẽ rối loạn.
 |
| Manchester United dần có thay đổi dưới thời Ralf Rangnick? |
Sơ đồ 4-2-2-2 làm nên tên tuổi cho HLV Rangnick thời điểm ông còn làm việc tại RB Leipzig. Trước khi ông đến MU, Premier League đã chứng kiến một Southampton pressing cực kỳ “máu lửa” dưới tay Ralph Hasenhuttl.
Với việc sử dụng sơ đồ 4-2-2-2, Rangnick không giấu ý định áp đặt lối chơi kiểm soát bóng hoàn toàn tại MU. Mặc dù đội chủ sân Old Trafford chưa thể thi đấu như ý muốn ở những trận đấu đã qua nhưng người hâm mộ có quyền kỳ vọng vào dấu hiệu khởi sắc hơn ở đội bóng này trong tương lai.
Sơ đồ “thiếu tiền đạo”
Không chỉ gây ấn tượng khi “khai phá” tiềm năng của Joao Cancelo, Pep Guardiola còn mang đến một làn gió mới cho hàng công của Man City với những “số 9 ảo” (false 9). Trong hoàn cảnh Aguero tới Barca, Ferran Torres chấn thương, Pep buộc phải có những thay đổi cho phù hợp.
Kết quả là Bernardo Silva, Phil Foden, Kevin De Bruyne hay Ilkay Gundogan đều thể hiện năng lực của mình theo những cách khác nhau ở vị trí “false 9”. Những cầu thủ tấn công của Man City liên tục di chuyển trong vòng cấm, thi đấu linh hoạt và mang về bàn thắng.
 |
| Những "tiền đạo ảo" như Silva hay Foden mang về "bàn thắng thật" cho Man City |
Chelsea cũng lọt vào chung kết Champions League nhờ việc sử dụng khéo léo những số 9 ảo. Việc “Số 9 thật” Timo Werner không thể hiện được phong độ như mong muốn buộc HLV Tuchel phải thay đổi. Kai Havertz, người hùng trong trận chung kết Champions League của Chelsea là ví dụ rõ ràng cho thấy Tuchel sử dụng “số 9 ảo” hợp lý như thế nào.
"Chiến thuật" penalty
Sẽ là khiên cưỡng nếu nói những loạt "đấu súng" là "dấu ấn chiến thuật" của năm 2021 nhưng trong năm qua, không ít đội bóng yếu thế hơn đã cố gắng kéo trận đấu đến loạt sút penalty cân não để mong cầu may mắn sẽ đứng về mình.
Villareal đã thành công với "chiến thuật" này khi kéo MU vào loạt đấu súng, nơi họ hạ gục De Gea và đồng đội sau 21 cú sút luân lưu. Tuy nhiên, "chiến thuật" ấy tỏ ra không hiệu quả khi đối thủ của "Tàu ngầm vàng" ở Siêu cup châu Âu là nhà vô địch Champions League Chelsea.
 |
| De Gea 11 lần bị các cầu thủ Villarreal đánh bại trên chấm penalty |
Loạt sút penalty trở thành "nhân vật chính" ở Euro 2020 theo cách rất riêng. Ở vòng 1/8, Kylian Mbappe đá hỏng penalty, ở vòng tứ kết, cầu thủ Thụy Sĩ đá hỏng 3/4 quả penalty đều là những loạt penalty "kỳ lạ" mà có lẽ chỉ năm 2021 mới có.
Không thể bỏ qua loạt đấu súng cân não giữa ĐT Anh và ĐT Italia ở chung kết, trận đấu sẽ còn được nhắc đến nhiều, không chỉ nhờ biểu cảm của Donnaruma mà còn ở cách thay người khó hiểu của Gareth Southgate.
 |
| Jorginho đá hỏng penalty trước Thụy Sĩ, Italia mất vé vào thẳng World Cup 2022 |
Ở bán kết Euro 2020, quả penalty "nhảy chân sáo" của Jorginho đã đưa người Italia vào chung kết. Nhưng nửa năm sau, chính Jorginho với cách đá penalty độc đáo kể trên đã đá bay tấm vé dự World Cup 2022 của Azzurri.
Cú đá hỏng ăn trong trận đấu cuối ở vòng loại World Cup khu vực châu Âu đẩy ĐT Italia vào trận play off đầy căng thẳng và sẽ không bất ngờ nếu ĐT Italia vắng mặt tại Qatar vào mùa đông năm sau.
Trên đây là một số dấu ấn chiến thuật đáng chú ý của bóng đá thế giới năm 2021. Thế giới bóng đá luôn xoay chuyển từng ngày và liệu rằng năm 2022, người hâm mộ sẽ được chứng kiến những dấu ấn chiến thuật nào khác?
Liên đoàn thống kê và lịch sử bóng đá quốc tế IFFHS mới đây đã công bố đội hình các cầu thủ Nam Mỹ tốt nhất năm 2021.
Chiến thắng trước Brentford giúp Man City củng cố ngôi đầu ở Ngoại hạng Anh, đồng thời nối dài chuỗi trận ấn tượng trong năm 2021.
Cùng với những khoảnh khắc đẹp, dưới đây là những sự cố đáng tiếc nhất của bóng đá thế giới 2021 mà nổi bật là tai nạn của Christian Eriksen.
