Pep Guardiola: Chuyên gia thích ứng, bậc thầy dùng người

Juanma Lilo đang bàn luận về quyết tâm không ngừng thực hiện những ý tưởng mới của Pep Guardiola sau khi nhà cầm quân này đạt được một thành tựu nào đó. 

“Có một khía cạnh rất quan trọng khác, đó là khả năng quan sát các cầu thủ mà bạn có,” Lilo chia sẻ. 

“Khả năng này đã giúp Pep phát triển những ý tưởng phù hợp với đội ngũ nhân sự mà cậu ấy nắm trong tay – cậu ấy cực giỏi trong chuyện này. Trí thông minh tuyệt vời không chỉ giúp cậu ấy nảy ra những phát kiến, mà còn biết được mình nên áp dụng chúng với ai.”

Có vô số ví dụ cho chuyện này trên cuộc hành trình cầm quân của Guardiola, vì đây chính là một trong những nền tảng của sự nghiệp huấn luyện và quản lý của vị chiến lược gia này. Sau 4 chức vô địch Premier League giành được trong 5 mùa giải và mới đây là một cú ăn ba cùng Manchester City, nhìn vào sức mạnh tài chính của CLB này thì có vẻ như những thành công của họ là điều hiển nhiên sẽ đến, tuy nhiên, cũng giống như ở Barcelona và Bayern Munich, thực tế là chúng chủ yếu được tạo nên nhờ khả năng kiệt xuất của Guardiola trong việc liên tục tìm ra các giải pháp với những “công cụ” trong tay – thường dẫn tới những kết quả đáng kinh ngạc.

“Điều quan trọng nhất là phải tính toán những gì mà các cầu thủ của bạn có thể làm, chứ không phải những gì mỗi cầu thủ nên làm,” Lilo phân tích khi được yêu cầu nói cụ thể hơn về quan điểm của mình. “Chúng ta cần chú ý đến các khả năng và điều kiện của họ; nhiệm vụ đặt ra trên sân có thể giống nhau, nhưng mỗi cầu thủ sẽ có cách thực hiện khác nhau.” 

“Pep luôn ghi nhớ các đặc điểm của từng cầu thủ; bạn không thể yêu cầu 2 cầu thủ khác nhau làm một công việc theo cùng một cách. Nếu bạn chú ý đến những chi tiết nhỏ, bạn sẽ càng nhận được nhiều thành quả hơn. Những gì cậu ấy làm là xem xét sự tương tác giữa các cầu thủ và cách họ kết hợp với nhau, để qua đó cậu ấy có thể đưa ra những lời khuyên và chỉ dẫn phù hợp cho từng cầu thủ. Pep luôn suy ngẫm về tính cách của mỗi học trò, cũng như chuyện họ thuộc kiểu cầu thủ nào.”

Khía cạnh này có 2 phần: Đánh giá đúng về những gì mà một cầu thủ có thể làm trên sân đấu và con người của họ.

John Stones cũng đã đưa ra quan điểm tương tự như Lilo vào mùa hè này: “Ông ấy nắm bắt rõ điểm mạnh và điểm yếu của tất cả mọi người, và lý do tại sao chúng tôi lại xoay vòng đội hình nhiều đến thế là vì ông ấy tin rằng những nhân sự hoặc đội hình mà mình tung ra chính là phương án tốt nhất để đánh bại đối thủ.”

Và điều đó đã được thể hiện rõ ràng nhất trong những tuần cuối cùng của mùa giải ăn ba vừa qua. Sau khi Riyad Mahrez lập hattrick ở bán kết FA Cup, Guardiola chia sẻ ông đã “thất bại trong nhiệm vụ” thuyết phục ngôi sao người Algeria tin rằng ông đánh giá cao anh đến mức nào, bởi vì, rốt cuộc trong những trận đấu quan trọng nhất của Man City ông đều chọn Bernardo Silva thay vì Mahrez. 

“Đôi khi, Bernardo mang đến cho chúng tôi những đóng góp mà cậu ấy (Mahrez) không thể, vì sự khác biệt trong bộ kỹ năng của hai người, chứ không phải là do cậu ấy không tài giỏi. Hoặc cũng có lúc người mà tôi dùng là Phil (Foden), đôi khi bạn cần đưa ra những sự lựa chọn đặc biệt. Vì nguyên nhân này, tôi đã thất bại trong nhiệm vụ khiến cậu ấy hiểu rằng mình rất quan trọng đối với đội.”

Trong một dịp khác, Guardiola đã giải thích rằng ông chọn Bernardo là vì khả năng pressing của anh – một yếu tố cực kỳ quan trọng trên hàng tiền đạo 3 người của Man City, bởi vì đóng góp của Erling Haaland vào khâu phòng ngự của đội chẳng đạt đến cấp độ cao như Julian Alvarez hoặc Gabriel Jesus trong quá khứ. Đây là một ví dụ điển hình khác về khả năng nhận thức được nên kết hợp các cầu thủ như thế nào thì mới đúng đắn của nhà cầm quân người Catalan.  

Và sau nhiều tuần kể từ khi yêu cầu John Stones tiến vào trung tuyến khi Man City kiểm soát bóng để trở thành một tiền vệ từ vị trí trung vệ thay vì hậu vệ phải như trước đây, trong trận chung kết Champions League, Guardiola đã một lần nữa yêu cầu Stones trở lại làm điều đó từ vị trí hậu vệ phải, bởi vì nếu làm vậy từ trung tâm hàng thủ thì tính rủi ro sẽ cực kỳ lớn do Inter Milan sử dụng 2 trung phong cần được chú ý sát sao. 

Ông đã giải thích lý do tại sao mình cho rằng Kyle Walker không thể làm được việc này, ít nhất là trong bối cảnh cụ thể đó: “Để chơi bó vào trong, bạn cần có một số kỹ năng đặc thù,” ông nói. “Còn cậu ấy là một kiểu cầu thủ hoàn toàn khác.”

“Trước đây, khi Kyle đảm nhận vai trò hậu vệ cánh bó vào trung lộ trong một hàng thủ 4 người, với Joao (Cancelo) hoặc Aleks (Zinchenko) đảm nhận cánh còn lại, đúng là cậu ấy đã chơi thực sự rất hay. Nhưng với đội hình kiểm soát bóng 3 trung vệ và 2 tiền vệ trụ này, cậu ấy không thể đảm nhận được vai trò đó.”  

Kết quả là Mahrez đã phải ngồi ngoài trong cả 2 trận chung kết của Man City ở các đấu trường cúp, còn Walker thì chỉ được chơi vỏn vẹn 8 phút trong trận chung kết Champions League. Toàn bộ lý do khiến Stones được chỉ đạo tiến vào hàng tiền vệ khi Man City kiểm soát bóng trong hầu hết các trận đấu của giai đoạn nước rút là vì công cuộc tìm kiếm giải pháp cho các vấn đề của Guardiola. Rõ ràng Man City sở hữu một đội ngũ cầu thủ tuyệt vời, nhưng họ đã lâm vào tình trạng bất ổn định cho đến tận tháng 3 và thậm chí Jack Grealish đã phải tự hỏi liệu họ có giành được nổi một danh hiệu nào trong mùa giải đó hay không.

Trước khi mùa giải 2022-23 khởi tranh, việc Man City - đội bóng sáng tạo nhất và xuất sắc nhất thế giới - bổ sung tay săn bàn nguy hiểm nhất thế giới vào đội ngũ dường như là một công thức chắc chắn sẽ dẫn tới những thành công rực rỡ, nhưng thực tế thì sự xuất hiện của Haaland đã trở thành một thách thức lớn đối với Guardiola.

Thật khó để gọi đó là một “cơn ác mộng” – nhiều HLV trên khắp thế giới cũng muốn được gặp cơn ác mộng này, chưa kể Guardiola cũng chẳng hề phàn nàn gì về chuyện này cả - nhưng nó thực sự là một bài toán hóc búa cần được giải đáp. 

Trong bối cảnh trung phong số một đương nhiệm của họ là mẫu cầu thủ chẳng có nhiều đóng góp bên ngoài vùng cấm địa mà thay vào đó là ở bên trong nó, Guardiola đã dành phần lớn mùa giải (cụ thể là tới tháng 2) để tìm cách duy trì khả năng kiểm soát các trận đấu mà họ đã đạt được khi chơi với một số 9 ảo. Tại vị trí mà nhà cầm quân người Catalan từng bố trí một tiền vệ lanh lẹ như Bernardo hay Foden để anh ta liên kết lối chơi với những đường chuyền ngắn và các pha xoay người điệu nghệ, giờ đây được đảm nhận bởi một trung phong thuần túy liên tục thực hiện các tình huống thoát ra phía sau hàng thủ đối phương. Sự khác biệt là rất lớn. 

Và khi tháng 2 đến, ông đã tiếp tục gặp một thử thách khác là phải tìm cách vận hành hệ thống của mình trong khi toàn bộ nhân sự cao cấp ở hàng thủ lúc này chỉ còn 4 trung vệ và Kyle Walker sau sự ra đi của Cancelo. 

Ngôi sao người Bồ Đào Nha đã rời Man City vào đúng thời điểm dư luận bắt đầu đặt câu hỏi rằng phải chăng Haaland đã chọn sai CLB/hoặc phải chăng anh đang khiến đội chủ sân Etihad trở nên tệ hơn. Việc họ đẩy Cancelo – một trong 2 hậu vệ cánh duy nhất của đội một – ra đi mà không có sự thay thế nào nghe có vẻ là một quyết định thật ngu ngốc. 

Guardiola đã thử sử dụng Bernardo tại vị trí hậu vệ cánh trái, nhưng phương án này đã sớm bị gạt sang một bên, và những người thân cận nhất với nhà cầm quân người Catalan đã khẳng định rằng quyết định chiến thuật mang tính bước ngoặt then chốt của mùa giải trước chính là kéo Stones lên trung tuyến và thậm chí là khu vực 1/3 cuối sân đối thủ, qua đó mang đến cho Man City lượng quân số tham gia tấn công bên ngoài vòng cấm mà họ từng có khi chơi với một số 9 ảo.

Họ cũng sẵn sàng chơi phòng ngự phản công khi cần, mặc dù trước đây thường tránh né cách đá này như tránh tà. “Chúng tôi không phải là một đội bóng phù hợp với những tình huống chuyển trạng thái thần tốc với cự ly 40 đến 50 mét,” Guardiola chia sẻ vào năm 2021, khi kỷ nguyên số 9 ảo tại Man City bắt đầu. “Chúng tôi cần chơi một kiểu bóng đá khác, chứ đá kiểu (Manchester) United, Liverpool, Tottenham thì bó tay.”

2 năm mau chóng trôi qua, và quan điểm của ông đã thay đổi: “Chúng tôi có Kevin (De Bruyne), có Jack (Grealish), đặc biệt là Erling (Haaland) và Julian (Alvarez), họ chắc chắn có thể thực hiện những pha tăng tốc xuất sắc. Và tôi yêu điều đó, rất yêu điều đó.”

Những cầu thủ khác trước; một phong cách bóng đá khác trước. Điều này có nghĩa là Man City đã không ngừng tiến hoá, thậm chí những sự điều chỉnh đã diễn ra hàng tuần (và dĩ nhiên là ngay trong các trận đấu nữa). 

Một ví dụ hoàn hảo chính là trận đấu với Newcastle hồi tháng 8. Về cơ bản, Guardiola chỉ có 12 cầu thủ cấp cao để lựa chọn (trừ đi Kalvin Phillips vì anh gần như chưa bao giờ được nhà cầm quân này đếm xỉa đến khi lựa chọn đội hình đá chính) và cuối cùng người phải ngồi ngoài là Nathan Ake. Trong nhóm 12 người này bao gồm 4 tiền đạo và chỉ có 2 tiền vệ, điều đó đồng nghĩa với việc Guardiola phải sắp xếp đội ngũ nhân sự trông rất mất cân bằng này thành một tổ hợp có thể đánh bại một đối thủ cực kỳ khó nhằn, khi mà chỉ mới 3 ngày trước họ đã phải đấu với Sevilla tại Siêu Cúp châu Âu. 

Walker đã được giao cho trọng trách người duy nhất cáng đáng cánh phải của Man City, chỉ có một mình Walker mà thôi. Có thể lão tướng người Anh không phù hợp để đá như Stones, nhưng nhiệm vụ này thì anh đủ sức gánh vác.

Điều đó cho phép Foden bó vào phía trong để chơi cạnh Alvarez, phía sau Haaland. Vào mùa giải trước, chỉ có một trong 2 người Foden hoặc Alvarez đảm nhận vai trò này khi De Bruyne dính chấn thương, vì cả hai đều là những cầu thủ có khuynh hướng ham muốn thực hiện các pha bóng mang tính đột phá, vậy nên Guardiola muốn tạo ra sự cân bằng với Bernardo Silva hoặc Ilkay Gundogan. Tuy nhiên, vì Gundogan đã ở đi, còn Bernardo thì chấn thương, vậy nên nhà cầm quân người Catalan đã quyết định triển khai cả Foden, Alvarez và Haaland ở trung tuyến – một việc khó có thể tưởng tượng được ở mùa giải trước. 

Vì Stones cũng không thể ra sân, Guardiola đã yêu cầu Manuel Akanji luân phiên hoán đổi giữa hai vai trò hậu vệ và tiền vệ. Nếu đối thủ của họ là Atletico Madrid, Liverpool hoặc thậm chí là Luton, nhà cầm quân người Catalan chắc chắn sẽ yêu cầu 12 cầu thủ này làm điều gì đó hoàn toàn khác so với cách chơi trước Newcastle. 

Man City đã tìm được cách để thích nghi, thi đấu và giành chiến thắng trong tình cảnh thiếu vắng một hậu vệ trái và/hoặc một trung phong thực thụ như vậy đấy. Vào mùa giải trước, họ đã thích nghi được với sự xuất hiện của Haaland, phần lớn là nhờ những cầu thủ có thể làm chậm nhịp độ trận đấu xuống. Cho đến thời điểm hiện tại của mùa giải này, họ đã sử dụng nhiều cầu thủ có phong cách thi đấu trực diện hơn và mang về 4 tân binh đều là những cao thủ rê dắt bóng.  

Tiếp theo là khía cạnh đắc nhân tâm. Trên sân đấu, chìa khóa dẫn tới những chiến thắng là sự ăn ý giữa các cầu thủ và khả năng kết hợp lối chơi, bộ kỹ năng của các cá nhân một cách hợp lý để tạo ra sự cân bằng (ví dụ như sắp xếp Silva hoặc Gundogan làm cộng sự của De Bruyne). Kế đến là nắm được cách để kích thích các cầu thủ. 

“Trên sân tập, cậu ấy hay hét vào mặt tôi lắm,” Guardiola chia sẻ vào tháng 5, sau khi đoạn clip De Bruyne bảo ông “câm mồm” trong trận đấu với Real Madrid trở thành một chủ đề nóng. “Đây là điều chúng tôi cần. Nhờ đó, cậu ấy đã trở thành người giỏi nhất.” 

Thật vậy, ông từng có một tuyên bố tương tự trước toàn bộ các cầu thủ trong phòng thay đồ vào năm 2018: “Một số người trong đám các cậu sẽ chơi hay hơn khi tức giận với tôi. Vậy nên nếu phải thù ghét tôi để có thể tỏa sáng thì cứ làm vậy đi. Không có vấn đề gì cả.”

Guardiola từng nói rằng ông sẽ cư xử gần gũi với các cầu thủ của mình hơn vào những thời điểm khó khăn của đội – chẳng hạn như sau những thất bại – nhưng ông cũng đã đích thân đến nhà Foden mà không báo trước sau khi anh bị loại khỏi đội tuyển Anh vào năm 2020. Ông đã tặng một chai Champagne cho Gundogan, hàng xóm của ông, khi nghe tin anh và vợ sắp có đứa con đầu lòng. Họ cũng đã cùng nhau thưởng thức một chai Champagne vào ngày sinh nhật của Guardiola. 

Trong quyết định sử dụng Alvarez như một tiền vệ tấn công cũng có sự góp phần của yếu tố quản lý nhân tâm. Guardiola và các trợ lý đã rất nỗ lực để giúp Haaland duy trì được thể trạng khoẻ mạnh và lên kế hoạch cho anh ngồi ngoài khoảng 10 hoặc 15 phút mỗi trận nhằm đề phòng trường hợp anh bị kiệt sức vì khối lượng công việc. Nhưng họ cũng biết rằng sẽ không đời nào có chuyện Alvarez, một trung phong cừ khôi khác, mãi an phận kiếp phương án dự phòng cho Haaland, và họ cũng không nghĩ rằng để anh đá cánh sẽ là một ý hay, vậy nên anh đã được triển khai phía sau Haaland. 

Khát khao cải thiện và hoàn thiện bản thân luôn rực cháy của Haaland đồng nghĩa rằng Guardiola có thể vô tư thách thức, kích động anh ngay trước các ống kính máy quay, như ông đã làm trong trận đấu với Burnley sau khi ngôi sao người Na Uy trách móc Bernardo vì không chuyền bóng cho anh. 

“Đây chính là điều tôi muốn thấy: Một khát khao toả sáng vẫn bùng cháy mạnh mẽ dù cho vừa giành được một cú ăn ba. Ngay trong trận đấu đầu tiên của mùa giải, sau khi tiếng còi kết thúc hiệp một cất lên, tôi thực sự yêu khoảnh khắc này.”

Và sau 2 năm không ngừng bảo vệ Jack Grealish, đồng thời nêu bật tất cả những điều tích cực mà anh đang làm nhưng hầu như chẳng thu hút được mấy sự chú ý, giờ đây, khi ngôi sao chạy cánh người Anh đã có thể toả sáng ở Man City, Guardiola đã không chút ngần ngại tuyên bố trước giới truyền thông sau khi đánh bại Newcastle rằng Grealish vẫn chưa thể hiện được “phong độ tấn công xuất sắc” ở mùa giải này. 

Không phải cầu thủ nào cũng “thấm” nổi phong cách quản lý con người của Guardiola: Mahrez cuối cùng đã quyết định ra đi, còn Cancelo thì đã bị bán đi sau khi chống đối các quyết định của nhà cầm quân người Catalan. 

Thứ bóng đá mà Man City thi triển – và những danh hiệu mà nó mang lại – chính là minh chứng rõ ràng nhất cho thấy cách làm việc của Guardiola có hiệu quả cực cao. Trong những năm qua đã có không ít kẻ liên tục “dìm hàng” các thành tựu của vị chiến lược gia này bằng cái lý lẽ rằng ông được như vậy chỉ đơn giản là nhờ luôn nắm trong tay những cầu thủ hàng đầu. Không thể phủ nhận đó là một phần nguyên nhân, nhưng đồng thời sẽ hoàn toàn không sai chút nào khi lập luận rằng những cầu thủ hàng đầu đó cũng đã được hưởng lợi từ tài năng của Guardiola. 

Theo Sam Lee, The Athletic