Óscar Tabárez và Garra Charrúa: Bí quyết đưa Uruguay trở lại đỉnh cao

Kể từ chức vô địch World Cup trong lần đầu tiên giải đấu được tổ chức vào năm 1930 đến nay, đất nước Uruguay đã sản sinh cho thế giới bóng đá rất nhiều gương mặt xuất chúng. Hậu vệ José Nasazzi và tiền đạo Héctor Castro là hai trong số những huyền thoại của La Celeste năm ấy.
Uruguay cũng khiến chủ nhà Brazil phải choáng váng tại World Cup 1950 và đưa những Juan Alberto Schiaffino, Alcides Ghiggia trở thành bất tử. Trong nhiều thập niên gần đây, đất nước này tiếp tục sản sinh ra một loạt những tài năng và sau đó họ tiếp tục tỏa sáng tại các câu lạc bộ hàng đầu châu Âu như Enzo Francescoli, Daniel Fonseca, Rubén Sosa, Diego Forlán và Luis Suárez.
 

Tuy nhiên, một trong những nhân vật vĩ đại nhất lịch sử bóng đá Uruguay lại chỉ là một cựu hậu vệ với sự nghiệp bình thường nhưng đã vươn mình vào hàng ngũ những huấn luyện viên xuất sắc nhất thế giới. Vòng chung kết World Cup 2018 là lần thứ tư Óscar Tabárez, người đã phải giã từ sân cỏ ở tuổi 32, dẫn dắt Uruguay tại giải đấu này. Trên nước nước Nga, đội bóng từng hai lần lên ngôi vô địch thế giới đang hy vọng sẽ đi xa như họ đã từng làm được năm 2010 khi lọt vào đến vòng bán kết và đứng thứ tư, một thành công vượt ngoài sự mong đợi.
 

Huấn luyện viên Tabárez đã thổi một luồng sinh khí mới cho đội tuyển Uruguay. Dù đất nước nhỏ bé với chỉ 3,5 triệu dân này không hẳn là một ứng cử viên vô địch trước thềm giải đấu nhưng nhà cầm quân 71 tuổi, chiến lược gia cao niên nhất tại World Cup 2018, đã mang tới sự ổn định và một hệ thống các lứa trẻ đầy mạnh mẽ trong chương trình phát triển của đội tuyển quốc gia. Ông cũng là người làm sống lại khái niệm “Garra Charrúa”, một thứ tinh thần riêng biệt làm nổi bật lên tầm quan trọng của sự bền bỉ bên cạnh kỹ năng.
 

“Có thể tham dự 4 kỳ World Cup cùng đội tuyển quốc gia là một điều đáng kinh ngạc với cá nhân tôi,” Tabárez bày tỏ. “Đầu tiên cần phải nói rằng thời gian đã qua thật tuyệt vời. Nhưng trong khoảng thời gian đó, tôi luôn cố gắng duy trì thái độ tích cực. Khi chúng tôi bắt đầu tái thiết lại đội tuyển vào năm 2006, mục tiêu là phải thay đổi tư duy của tất cả. Thế giới bóng đá đã có rất nhiều đổi thay, đặc biệt nếu bạn so sánh năm 1990 với 2018. Bóng đá không đứng yên; thế giới cũng không đứng yên.”
 

Nếu sự ổn định và tuổi trẻ là hai thứ giúp chương trình phát triển của bất cứ đội tuyển quốc gia nào đạt được thành công thì “Garra Charrúa” chính là vũ khí chiến thuật bí mật của Tabárez. Nghĩa đen của từ này có nghĩa là “móng vuốt”, nó thể hiện vai trò tiên phong của tâm lý trong đó các cầu thủ của Tabárez phải tin rằng họ có sự đam mê và cảm xúc mãnh liệt lớn hơn đối thủ. Khái niệm của “Garra” không mới. Nó đã xuất hiện từ thế kỷ trước và được biểu thị trong những ý niệm khác nhau ở những thời đại khác nhau.
 

Cụm từ này xuất xứ từ người da đỏ Charrúa, họ là một nhóm những chiến binh đã bị xóa sổ vào thế kỷ 19. Phải núp dưới cái bóng của những người hàng xóm Brazil, Argentina và nhiều năm gần đây là Chile, La Celeste luôn phải chiến đấu nỗ lực để duy trì vị thế của mình.
 

“Chúng tôi từng được biết tới với lối đá bạo lực và thi đấu không fair play – cho dù chưa biết lời khẳng định đó có đúng hay không. Và chúng tôi đã đáp trả lại bằng cách tạo ra những cầu thủ xuất sắc,” Tabárez nói. “Các cầu thủ trẻ của chúng tôi luôn tập luyện rất chăm chỉ. Đất nước của chúng tôi chỉ có hơn 3 triệu người, khi bạn sản sinh ra 1 cầu thủ xuất sắc ở Uruguay thì cũng bằng với 20 người ở Brazil hay 10 người ở Argentina. Do đó, chúng tôi phải tiếp cận trận đấu theo một cách khác so với các đội bóng còn lại.”
 

Có rất nhiều ví dụ về “Garra” dưới sự dẫn dắt của Tabárez. Nó cũng kéo theo một vài những khoảnh khắc gây tranh cãi nhất trong lịch sử các kỳ World Cup. Pha dùng tay chơi bóng trên vạch vôi của Luis Suárez ở phút cuối cùng trận tứ kết với Ghana năm 2010 đã góp phần giúp họ lọt vào bán kết – kết thúc cao nhất của Uruguay tại một kỳ World Cup kể từ năm 1970. Và chính Suárez 4 năm sau lại là tâm bão khi cắn vào vai Giorgio Chiellini khiến đội tuyển Ý bị ảnh hưởng về tâm lý và Uruguay lọt vào vòng 16 đội.
 

Thế nhưng “Garra Charrúa” không phải của riêng tiền đạo Barcelona. Tiếng tăm của Uruguay đã được hình thành bởi một sự kiện diễn ra tại World Cup 1986, thời điểm 2 năm trước khi Tabárez lên nắm quyền lần đầu tiên.
 

Chỉ mất 56 giây sau khi trọng tài nổi hồi còi bắt đầu trận đấu vòng bảng giữa Uruguay và Scotland, José Batista đã phải nhận thẻ đỏ vì một cú tắc bóng thô bạo với Gordon Strachan. Và Uruguay phải nhận lấy cái tiếng “chơi xấu” từ thời điểm ấy. Đó là một Uruguay chơi thứ bóng đá vô cùng xấu xí và bạo lực. Đó là một quá khứ đáng xấu hổ của La Celeste. Và có lẽ đội tuyển quốc gia cũng phản ánh tình trạng và chính trị của đất nước thời điểm đó.
 

Chủ nghĩa phát xít đã thống trị Uruguay từ năm 1973 khi một chính quyền quân sự lãnh đạo đất nước và mãi đến năm 1984, nền dân chủ mới quay trở lại với quốc gia Nam Mỹ này. Ngay cả một Enzo Francescoli xuất chúng hay những câu lạc bộ xuất sắc như Nacional và Peñarol cũng không đủ để giúp Uruguay tìm lại vinh quang. Thay vào đó lại là một đội bóng với lối chơi xù xì thô bạo dưới sự dẫn dắt của Omar Borrás, một giáo viên dạy thể dục. Uruguay phải dừng bước ở vòng 16 đội World Cup 1986 sau thất bại trước người hàng xóm Argentina.
 

Năm 1988, Tabárez ngồi vào chiếc ghế huấn luyện viên trưởng và 1 năm sau tại Copa América, giải đấu lớn đầu tiên của ông trên cương vị này, Uruguay đã giành ngôi á quân sau khi để thua Brazil trong trận chung kết. Dù sao đó cũng là kết quả khá tích cực khi họ đã đánh bại Argentina của Diego Maradona ở vòng bảng cuối cùng.
 

Mùa hè năm sau ở kỳ World Cup trên đất Ý, Tabárez dẫn dắt đội bóng vào đến vòng 16 đội và dừng bước trước chủ nhà. Đó không hẳn là một thất bại quá thất vọng tuy nhiên chiến lược gia này vẫn quyết định rời đội tuyển để quay trở lại sự nghiệp dẫn dắt câu lạc bộ. Ông đã đi từ Boca Juniors ở Argentina tới Cagliari và AC Milan ở Ý, Real Oviedo tại Tây Ban Nha rồi quay lại Argentina dẫn dắt Vélez Sarsfield và sau đó là Boca một lần nữa. Năm 2006, Tabárez trở về với “mối tình đầu” – đội tuyển quốc gia Uruguay.
 

Tabárez đã mang tư tưởng của mình vào đội tuyển một cách rất đậm nét. Ông hồi sinh đội bóng, đặc biệt là giai đoạn 12 năm trước, bằng cách xây dựng lại hệ thống đào tạo trẻ sau khi nhận ra giải vô địch quốc gia của Uruguay không đủ tính cạnh tranh để tạo ra những cầu thủ chất lượng và gặt hái thành công trên trường quốc tế. Ông khuyến khích các cầu thủ nên ra nước ngoài thi đấu và chơi cho các đội bóng châu Âu.
 

Năm 1983, Óscar Tabárez từng dẫn dắt U20 Uruguay lần đầu tiên giành huy chương vàng Pan American Games. Do đó, ông cũng hiểu được giá trị của việc nuôi dưỡng các tài năng từ khi còn trẻ. Các đội U20 của Uruguay luôn thi đấu rất tốt trong những năm gần đây – cũng là nhờ vào mạng lưới tuyển trạch của Tabárez – đã cho ông rất nhiều sự lựa chọn cho đội tuyển quốc gia.
 

Một cột mốc nữa đến tại Copa América 2011 ở Argentina. Uruguay đã xuất sắc lên ngôi vô địch sau khi đánh bại Paraguay 3-0 trong trận chung kết. Đó là giải đấu mà huấn luyện viên Tabárez cùng các học trò cũng giành giải thưởng Fair Play. Với Tabárez, đó là một minh chứng cho thấy những cố gắng, tâm huyết của ông đã thu được thành quả và “Garra” của Uruguay cũng đang phát huy giá trị.
 

Là một người đã trưởng thành cùng bóng đá đường phố, Tabárez hiểu thế giới hiện đại của bóng đá nơi mà các cầu thủ được đào tạo từ khi còn bé và được rèn luyện để trở thành những nhà vô địch ở lứa tuổi thiếu niên. Ngoại trừ Diego Godín, Maxi Pereira và Cristian Rodríguez thì tất cả các tuyển thủ Uruguay tham dự World Cup 2018 còn lại đều được gọi lên tuyển dưới thời Tabárez. Ông trở thành một người cha già đáng kính của họ. Tabárez khuyến khích các cầu thủ nên đọc sách thay vì chơi game trên điện thoại, thậm chí có hẳn 1 thư viện ở trung tâm huấn luyện đội tuyển quốc gia nằm ở ngoại ô Montevideo.
 

“Tuổi tác không liên quan gì tới việc trở thành một huấn luyện viên xuất sắc cả,” Godín nói. “Chúng tôi đã làm việc cùng nhau một thời gian dài và có mối liên hệ rất chặt chẽ. Chúng tôi rất kính trọng El Maestro và học hỏi được nhiều điều từ ông mỗi ngày.”
 

Quả thật là như vậy! Tabárez không chỉ là một huấn luyện viên mà còn là một nhà sư phạm (ông từng là giáo viên dạy sử) và biệt danh El Maestro thể hiện sự trân trọng xuất hiện trong quãng thời gian ông còn đứng lớp. Tên đệm của Tabárez được đặt theo George Washington, vị tướng và tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ. Tuy nhiên thần tượng của huấn luyện viên trưởng đội tuyển Uruguay là nhà cách mạng Che Guevara. Phương châm sống của Che là “phải cứng rắn với bản thân nhưng không bao giờ được mất đi sự mềm mỏng” đã được Tabárez treo trong ngôi nhà ở Montevideo. Ông thậm chí còn đặt tên con gái mình là Tania theo tên một trong những người bạn gái của Che.
 

Những chia sẻ của ông ở các buổi họp báo sau trận thường giống như các bài giảng và các trích dẫn luôn mang tính triết học cao. Khi được các phóng viên hỏi về tâm trạng của các cầu thủ Uruguay sau khi thất bại 1-3 trước Costa Rica trong trận ra quân tại World Cup 2014, Tabarez chia sẻ: “Động lực là một quá trình xảy ra bên trong mỗi người và liên quan đến nhu cầu cảm xúc khi làm một điều gì đó.”
 

Đó chỉ là một trong những ví dụ về cách mà một cuộc họp báo với phóng viên có thể biến thành một cuộc tranh luận trong lớp học. Tabárez thường trích dẫn số liệu thống kê từ hành trình vào đến trận bán kết World Cup 2010 của Uruguay cho các nhà báo: Trận đấu nào cũng vậy, dù luôn kiểm soát bóng ít hơn nhưng Uruguay mới là đội có nhiều cú dứt điểm chính xác hơn đối thủ.
 

Quả thực thì nghịch cảnh và khả năng vượt lên số phận là điều không còn mới mẻ gì với Tabárez. Thậm chí rất nhiều người còn tưởng ông sẽ không còn là thuyền trưởng của Uruguay ở Nga mùa hè. Giới quan sát từng nghĩ ông sẽ từ chức vào 2 năm trước sau khi được chẩn đoán mắc hội chứng Guillain-Barré, một căn bệnh liên quan tới thần kinh làm suy yếu hệ miễn dịch. Căn bệnh đó khiến ông đi lại rất khó khăn và cần một người dìu đi, đôi khi ông còn phải ngồi trên xe lăn. Tuy nhiên, Tabárez vẫn quyết tâm và nói rằng không gì có thể ngăn cản ông làm điều mà ông thấy yêu thích nhất.
 

Thậm chí khi nói chuyện về tương lai của Uruguay, Tabárez cũng trả lời như một giáo viên lịch sử. Ông đặt thời vận của đội bóng vào trong một bối cảnh rộng lớn hơn: “Uruguay từng là một cường quốc bóng đá,” huấn luyện viên sinh năm 1947 nói. “Chúng tôi hai lần vô địch World Cup và bất bại ở giải đấu này cho đến tận năm 1954 với thất bại trước Hungary ở Thụy Sĩ. Sau năm 1950 cũng là đánh dấu cho sự kết thúc của một thế hệ. Điều đó khiến chúng tôi phải làm việc rất cật lực trong những năm về sau.”
 

Ở World Cup lần này, Tabárez đang được làm những gì mà ông yêu thích nhất. Đây là một đội bóng sở hữu hàng phòng ngự vững chãi, một hàng tiền vệ sáng tạo làm bóng cho những chân sút đẳng cấp như Edinson Cavani và Suárez. Nhìn thì có vẻ đơn giản nhưng sự kết hợp giữa thể lực và kỹ thuật khéo léo khiến Uruguay trở thành một đội bóng rất khó bị đánh bại. 

Trong cuộc đối đầu với Ai Cập ở trận ra quân, Uruguay đã làm chủ trận đấu nhưng rất khó khăn để tìm đường vào khung thành đối phương. Họ phải cần đến pha lập công ở phút 90 của José Giménez mới có thể giành chiến thắng với tỷ số 1-0. Cả thế giới lại một lần nữa được nhìn thấy “Garra Charrúa”.
 

Trung vệ Giménez cũng là một ví dụ điển hình của việc Tabárez đã tập trung vào cầu thủ trẻ và cung cấp tài năng cho đội tuyển quốc gia như thế nào. Cầu thủ đang khoác áo Atlético Madrid từng thi đấu ở vòng chung kết FIFA U20 World Cup và góp phần đưa Uruguay giành ngôi á quân. Anh được ra mắt đội tuyển quốc gia cũng trong năm đó và đến nay đang có kỳ World Cup thứ hai trong sự nghiệp.
 

“Quan trọng là chơi ở ba kỳ World Cup liên tiếp, điều này rất khó nhưng không phải là không thể. Chúng tôi đã làm được,” Tabárez bày tỏ. “Đến được nơi chúng tôi đang đứng hiện nay là rất điều quan trọng. Bây giờ chúng tôi đang có mặt ở đây và muốn tận dụng cơ hội này. Chúng tôi muốn làm những thứ lớn lao. Tôi chắc chắn với tập thể đang có, Uruguay có thể thi đấu tốt.”
 

Và có lẽ chừng nào Óscar Tabárez còn nắm quyền thì chẳng có gì là không thể.