Cafu: Một biểu tượng, một quý ông, một nhà vô địch (Phần 1)

Jamie Carragher hài hước nói về sự nghiệp cầu thủ là một hậu vệ cánh của Gary Neville trong một số của chương trình Monday Night Football trên kênh Sky Sports. Anh khẳng định rằng không có một cầu thủ trẻ nào mong muốn trở thành một hậu vệ cánh cả. Một vị trí mà tầm quan trọng của nó thường không được chú ý nhiều, không phải lúc nào cũng “lung linh” nhất. Nhưng ở Brazil đó lại là một câu chuyện khác.

Kể từ khi tạo lập được tiếng tăm về thể thao trên đấu trường quốc tế, Brazil đã và vẫn đang tạo ra những cầu thủ giỏi nhất thế giới ở các vị trí. Carlos Alberto và Marinho Chagas thống trị hành lang cánh trong thập niên 70, Leandro và Júnior – bộ đôi của Flamengo – khẳng định tên tuổi với vị trí này trong thập niên 80. Đến thế kỷ 21 gọi tên Maicon và Dani Alves trong khi Marcelo và Alex Sandro là những người hùng ở thời điểm hiện tại. Tuy nhiên, gạch nối giữa những thế hệ trên phải kể đến hai cầu thủ đã cách mạng hóa vai trò này; một người là Roberto Carlos đầy mạnh mẽ và táo bạo, người còn lại là Cafu – một biểu tượng và cũng là cầu thủ khoác áo đội tuyển Brazil nhiều nhất trong lịch sử.
 

Sinh năm 1970 – thời điểm Brazil lần thứ ba vô địch World Cup và trở thành quốc gia thành công nhất – Cafu cho biết năm sinh là nguồn cảm hứng để anh trở thành một cầu thủ bóng đá. Chỉ hai tuần sau khi anh chào đời, Carlos Alberto đã ghi một trong những bàn thắng vĩ đại nhất trong lịch sử giải đấu và sau này sẽ củng cố vị trí của ông cùng với các đồng đội trong làng bóng đá Brazil khi đánh bại một Italia không hề kém cạnh.

Cafu sinh ra tại Jardim Irene – một khu ổ chuột ở São Paulo - với cái tên Marcos Evangelista Moraes, anh có biệt danh nổi tiếng này từ Cafuringa - là một cựu cầu thủ chuyên nghiệp từng chơi cho Fluminense và Botafogo – sau những ngày đầu tiên thi đấu bên cánh phải.
 

Những con phố khắc nghiệt ở Jardim Irene – một trong những khu vực nghèo nhất thành phố - đã dạy anh không bao giờ được phép từ bỏ. Đó là một bài học anh đã mang theo suốt cuộc đời, khi gã khổng lồ São Paulo FC mang anh về khi mới 18 tuổi sau một loạt những sự chối từ từ những ông lớn khác bao gồm Palmeiras và Santos. Anh phải đá thêm một trận giao hữu với đội bóng tương lai trước khi hoàn thành cuộc chuyển nhượng vì HLV đội trẻ Carlinhos Neves cần được thuyết phục hơn nữa để mang cầu thủ về đội bóng. Chàng tiền vệ cánh phải thời điểm đó đã được trao cơ hội để tạo dựng sự nghiệp huy hoàng của mình.
 

Đây là Cafu, thời điểm đang phát triển khả năng chơi bóng.
 

Anh giành được rất nhiều thành công với huyền thoại Telê Santana, một HLV người Brazil “làm cách mạng” khi mang tư duy tấn công trở lại với bóng đá xứ sở Samba, đặc biệt được đội tuyển Brazil thể hiện tại World Cup 1982. Những phương pháp của ông đã biến Cafu từ một tiền vệ phải thành hậu vệ phải, đồng thời một phần cũng từ chấn thương của hậu vệ cánh phải số một của São Paulo lúc đó là Zé Teodoro. Đây có thể xem như một trong những phát kiến lớn nhất trong lịch sử bóng đá Brazil và cho đất nước một trong những cầu thủ vĩ đại nhất.
 

Ảnh hưởng của Santana đã đem đến cho São Paulo một viên ngọc quý. Khả năng của Cafu bên cánh phải đã được chứng minh đặc biệt là khi tấn công. Dù thời gian đầu anh cũng gặp những khó khăn với nhiệm vụ phòng ngự nhưng rồi vẫn chiếm được niềm tin và được triệu tập lên đội tuyển quốc gia năm vào năm 1990, mở ra một trang huy hoàng trong sự nghiệp với đội tuyển Brazil yêu dấu. Trong một chia sẻ vào năm 2017, anh bày tỏ lòng biết ơn với Telê Santana về quyết định thay đổi sự nghiệp của mình: “Ban đầu tôi thực sự không thích vị trí hậu vệ biên – tôi phải học tạt bóng theo một cách khác và việc này mất một thời gian – nhưng khi Paulo Roberto Falcão gọi tôi lên đội tuyển Brazil năm 1990, tôi biết Santana đã đúng. Với tôi không có điều gì ý nghĩa hơn là được thi đấu cho Seleção.”

Hai năm sau, anh khẳng định mình là một trong những hậu vệ biên giỏi nhất thế giới với màn trình diễn đầy ấn tượng trong chiến thắng 4-2 của São Paulo trước Palmeiras trong trận chung kết lượt đi giải hạng nhất Brazil. Anh đóng góp dấu giày trong cả 4 bàn thắng trong đó tự mình có 1 pha lập công – một cú vô lê tuyệt đẹp bằng chân trái vốn là chân không thuận – kiến tạo 2 bàn và đem về một quả phạt đền. Màn trình diễn đầy cảm xúc đó đã tạo lợi thế và tâm lý thoải mái cho trận lượt về, trận đấu mà São Paulo lại giành chiến thắng để giành chức vô địch thứ 18 và là lần thứ hai liên tiếp lên ngôi. Một tuần sau đó họ đánh bại Barcelona của Johan Cruyff – nhà vô địch châu Âu – và vô địch Intercontinental Cup ở Tokyo. Bộ sưu tập danh hiệu của Cafu từ đây cứ tiếp tục nối dài.
 

Đến năm 24 tuổi, anh đã có 2 Copa Libertadores, Intercontinental Cups và Campeonato Paulista; khoảng 30 trận đấu cho đội tuyển quốc gia và khẳng định bản thân là một mũi khoan vô cùng sắc bén bên cánh phải. Dù trong những quả tạt vẫn còn thiếu một chút sự tinh tế, và có lẽ cũng là điểm yếu duy nhất, anh nổi tiếng với những cú chạy băng lên tấn công đầy đáng sợ. São Paulo thời điểm đó sở hữu một thứ vũ khí tấn công mạnh mẽ. 
 

Đôi khi anh cũng được đẩy lên đá tiền vệ phải và sự cơ động khiến anh trở thành một tài sản quan trọng của São Paulo. Thành quả cho những đóng góp này là một vị trí trong danh sách đến Mỹ tham dự World Cup 1994 của đội tuyển Brazil, nơi anh sẽ đạt được thành công lớn nhất của mình tính đến thời điểm đó.
 

Trong một đội bóng gồm những nhà vô địch từ khắp nơi trên thế giới, sẽ có những sự pha trộn hoàn hảo giữa những cầu thủ giỏi và khao khát vươn lên. Được dẫn dắt bởi Carlos Alberto Parreira, Brazil mạnh về mọi mặt. Mới chỉ 24 tuổi, Cafu là lựa chọn thứ hai sau một cầu thủ giàu kinh nghiệm hơn là Jorginho, người trước đó từng thi đấu cho Bayer Leverkusen và đang đạt đỉnh cao phong độ tại Bayern Munich.
 

Anh chỉ có 3 lần được ra sân và tất cả trong số đó đều xuất phát từ băng ghế dự bị. Brazil tiến vào trận chung kết với Italia trên sân Rose Bowl. Như mọi khi anh vẫn xuất phát từ băng ghế dự bị trước khi Jorginho bị thay ra sau 20 phút đầu tiên. Đội bóng của Cafu giữ sạch mảnh lưới và cuối cùng vượt qua Azzurri trên chấm phạt đền để giành chức vô địch World Cup lần thứ 4. Một trải nghiệm tuyệt vời nhất cuộc đời Cafu lúc đó.

Đây là Cafu, thời điểm đang thực sự bứt phá.
 

“Xu hướng mới xuất hiện ở một trong những cầu thủ hậu vệ biên tấn công vĩ đại đầu tiên. Xuất sắc khi băng lên phía trước nhưng cũng rất mạnh mẽ trong phòng ngự.” Andrea Pirlo miêu tả Cafu. Xa rồi những ngày gặp khó để thích nghi với nhiệm vụ phòng ngự hay những quả tạt đúng điểm rơi, đây là giai đoạn anh là một trong những cầu thủ xuất sắc nhất hành tinh. Thế nhưng trước đó là quãng thời gian đầy khó khăn.
 

Sau vinh quang World Cup trong cái ngày ở California, anh lần đầu tiên chuyển đến châu Âu khi Real Zaragoza của Tây Ban Nha đem anh về với một bản hợp đồng ngắn hạn kèm điều khoản gia hạn. Dù đây có vẻ như là một vụ chuyển nhượng lý tưởng nhưng cuối cùng lại là giai đoạn sự nghiệp của Cafu dường như tạm thời bị chững lại.
 

Chấn thương cùng với sự có mặt của huyền thoại Alberto Belsué khiến thời gian thi đấu của anh bị hạn chế. Anh trở lại Brazil và gia nhập đội bóng nhỏ ở miền nam là Juventude. Một thỏa thuận giữa Zaragoza và São Paulo đã ngăn Cafu gia nhập Palmeiras, đương kim vô địch Brazil thời điểm đó. Bản hợp đồng tạm thời với Juventude được thực hiện để anh có thể giữ được thể trạng trước khi chuyển tới Verdão. Hai năm cùng với câu lạc bộ này đã giúp anh giành thêm một Campeonato Paulista và năm 1997 là lựa chọn số một ở vị trí hậu vệ phải ở đội tuyển Brazil. Anh sẽ còn nếm trải hương vị vinh quang trên đấu trường quốc tế với chức vô địch Copa América 1997 ở Bolivia.
 

Huấn luyện viên Mário Zagallo thấy sự bền bỉ của Cafu hoàn toàn phù hợp với kế hoạch của ông. Và Brazil với một đội hình được đánh giá là mạnh hơn đội hình lên ngôi tại World Cup 3 năm trước đã đè bẹp đối thủ sau từng trận. Ronaldo, Romário, Leonardo và các đồng đội lên đến tột đỉnh của sự thăng hoa. 10 bàn thắng ở vòng bảng và 12 bàn ở vòng knockout – 7 trong số đó là trong trận bán kết với Peru – như một lời tuyên bố với thế giới bóng đá về hành trình bảo vệ chức vô địch World Cup. 
 

Trước đó, một mùa giải thành công đã đưa Cafu trở lại châu Âu, lần này là với Roma, và cho khán giả chứng kiến cái chất Nam Mỹ bên hàng lang phải của mình.
 

Những tư tưởng đậm chất Nam Mỹ dưới thời những huấn luyện viên như Santana và Parreira đã dạy cho Cafu rất nhiều điều về bóng đá tấn công. Và anh gần như bước vào một thế giới hoàn toàn khác ở Rome khi Zemanlandia vận hành một lối chơi vô cùng điên rồ. Zdeněk Zeman luôn sử dụng rất tốt khả năng của các hậu vệ biên và điều này khiến sở thích băng lên phía trước của Cafu được tận dụng một cách hoàn hảo. Hoàn toàn khác xa so với trải nghiệm đầu tiên ở châu Âu, lần này có lẽ đã giống như những gì Cafu từng mơ khi lớn lên ở Jardim Irene: tự do thể hiện những gì mình có cho thế giới và đưa nó lên một đẳng cấp cao nhất.
 

Khi mô tả về các buổi tập của Zeman, anh nói rất nhiều về rủi ro trong hàng phòng ngự và thái độ gần như thờ ơ của Zeman đối với nhiệm vụ phòng thủ. “Chúng tôi tập một vài bài tập phòng ngự nhưng về mặt chiến thuật chúng thật đáng sửng sốt; bẫy việt vị được thiết lập ở tận giữa sân. Điều đó chẳng khác nào tự tử cả! Zeman không quan tâm và muốn chúng tôi chơi như thế trong các trận đấu ở giải vô địch quốc gia.” Anh đến vòng chung kết World Cup tại Pháp với tư duy của Zeman sau khi làm việc với ông trong nửa mùa giải. Bây giờ với một mục tiêu rõ ràng – bảo vệ chức vô địch – Brazil sẽ lại tỏa ánh hào quang một lần nữa.
 

Bộ ba Ronaldo, Rivaldo và Bebeto là những người lĩnh xướng hàng công, nhưng ngay từ khi giải đấu bắt đầu khởi tranh, Cafu đã làm việc này ở bên kia sân. Dưới ánh sáng mặt trời tại Stade de France, khi tỉ số đang là 1-1, cú sút của Cafu cộng với sự trợ giúp lớn từ hàng phòng ngự Scotland đã giúp Brazil giành chiến thắng trong trận mở màn. Mặc dù tên của Cafu đã hiện lên trên bảng điện tử nhưng trọng tài cuối cùng đã quyết định đó là một pha phản lưới nhà. Tuy nhiên, đó vẫn là một khoảnh khắc không tưởng đối chàng người hậu vệ phải này khi Brazil mở đầu chiến dịch bảo vệ ngôi vương bằng một chiến thắng.
 

Vị trí của Cafu được củng cố trong đội bóng, anh chơi tất cả các trận đấu khi Brazil vượt qua vòng bảng gồm những đối thủ như Scotland, Ma Rốc và Na Uy. Sau đó họ càng đá càng hay cho đến trận đấu cuối cùng. Họ khẳng định phong cách của mình ở vòng knockout, lần lượt vượt qua Chile và Đan Mạch ở vòng 16 đội và tứ kết. Tuy nhiên, những thẻ phạt liên tiếp khiến Cafu bỏ lỡ trận đại chiến với Hà Lan ở bán kết. Zé Carlos là người trám vào vị trí của anh. Brazil vượt qua đối thủ trên chấm luân lưu và có cơ hội bảo vệ chức vô địch trước đội chủ nhà trong trận chung kết, một lần nữa tại sân Stade de France.

Thế nhưng ở Saint-Denis lần này lại là một câu chuyện hoàn toàn khác. Những vấn đề liên quan đến sức khỏe của Ronaldo trước trận đấu đã ảnh hưởng đến sự chuẩn bị của Brazil cho cuộc đối đầu với người Pháp, dưới sự lĩnh xướng của Zinedine Zidane. Pháp đã đánh bại Brazil, một trong những trận chung kết một chiều nhất lịch sử World Cup. Cafu thi đấu trọn vẹn 90 phút, không giống như 4 năm trước, nhưng lần này câu chuyện đã khép lại trong cay đắng thay vì ngọt ngào. Một cái kết quá đau đớn với Brazil, nhưng Cafu sẽ trở lại Rome, nơi mà anh cùng Fabio Capello sẽ làm nên lịch sử sau sự ra đi của Zeman chỉ một năm sau kì World Cup ấy.
 

Đây là Cafu, thời điểm chuyển đổi.
 

Mùa giải đầu tiên của Capello đã chứng kiến Lazio, đối thủ cùng thành phố, giành chức vô địch khi hơn Juventus 1 điểm với sự xuất chúng của Sven-Göran Eriksson và Pavel Nedvěd. Tuy nhiên một năm sau, một Roma xuất sắc đã giành được những gì họ đáng được hưởng.

Capello đã sử dụng rất hiệu quả những tiền đạo mà ông có như Francesco Totti, Vincenzo Montella và vua phá lưới Gabriel Batistuta. Họ đánh bại Juventus để lên ngôi vô địch với khoảng cách 2 điểm và tổng cộng 68 bàn thắng. Cafu được đẩy lên cao hơn với vai trò wing-back và trở thành một trong những mắt xích quan trọng nhất đội cùng với cầu thủ người Pháp Vincent Candela bên cánh trái.
 

Băng lên và lùi về bên cánh, vượt qua đối thủ với tốc độ và sự dũng mãnh, đó đã là một hình ảnh quen thuộc mà Cafu thể hiện ở Stadio Olimpico. Anh chồng biên với bất cứ mọi cơ hội trong khi sự ăn ý với các tiền đạo tiếp tục được cải thiện khi mùa giải diễn ra.
 

Trong mùa hè trước mùa giải giành chức vô địch, Roma đã chi ra đến 50 triệu bảng để đem Walter Samuel về củng cố hàng phòng ngự, Emerson tăng chất thép khu trung tuyến và Batistuta với nhiệm vụ đưa bóng vào lưới đối thủ. Nhưng Cafu, người đã miệt mài thi đấu 90 phút mỗi tuần, là nhân tố rất quan trọng giúp AS Roma giành Scudetto đầu tiên sau 18 năm.

Trong cuộc đối đầu với kỳ phùng địch thủ Lazio vào tháng 12/2000, có một khoảnh khắc xuất thần cá nhân, thể hiện thứ tinh thần samba được Cafu thể hiện khiến các khán giả tại Olimpico phải sửng sốt. Trong bầu không khí vô cùng căng thẳng trên sân, từ một tình huống đón đường chuyền bổng, anh đã tâng bóng qua đầu Pavel Nedvěd vĩ đại đến 3 lần để tạo nên “khoảnh khắc derby” của riêng mình. Mặc dù xét về tính hiệu quả có thể nó không bằng việc ghi một bàn thắng hay thực hiện một đường kiến tạo, thế nhưng anh vẫn yêu khoảnh khắc đó cùng với 3 điểm có được càng làm câu chuyện trở nên ngọt ngào trong hành trình nâng cao chiếc cúp vô địch.
 

Một năm sau, Juventus đã rửa hận và giành Scudetto. Ở thời kỳ mà 18 đội cạnh tranh chức vô địch, Roma đã không thể biến những trận hòa của mình thành chiến thắng và phải trả giá bằng Scudetto. Roma tuy thua ít hơn nhưng hòa tới 13 trận, chủ yếu là đến vào những thời điểm mang tính then chốt của mùa giải. Nhưng các học trò của Capello vẫn còn sự kiện quan trọng nhất trong thế giới bóng đá, vòng chung kết World Cup, nơi mà Cafu sẽ đánh dấu lần thứ ba tham dự và lần đầu tiên trên tư cách thủ quân.

(còn nữa...)

Lược dịch từ bài viết Cafu: The born winner who became the most complete full-back of his time của tác giả Karan Tejwani trên These Football Times.