Tại sao Borussia Dortmund lại sa thải Lucien Favre?

Kỷ nguyên Lucien Favre đã kết thúc theo một cách rất khó hiểu tại Dortmund. 
 

Dortmund có tỷ lệ kiểm soát bóng lên đến 71% và bằng một cách nào đó, đối phương đã hoàn toàn vượt trội hơn họ về số cú sút tung ra, 12 so với 18. Những con số thống kê đầy “hài hước” đó thường dẫn đến sự suy luận về các vấn đề sâu sắc hơn, mang tính hệ thống – một đội bóng kém cỏi trong khâu phòng ngự, và chuyền rất nhiều vì chẳng biết phải làm gì khác – và theo dữ liệu của FBRef, Dortmund chỉ tạo ra được 0,8 xG (expected goal – bàn thắng kỳ vọng) trong khi phải nhận đến 3,9 bàn thua kỳ vọng.

Trung bình, các trận đấu tại Bundesliga có tổng cộng khoảng 3,0 xG; và con số đó chính là khoảng cách giữa đội bóng của Favre và Stuttgart. Thường thì bạn có thể nhìn thấy một sự chênh lệch như vậy trong những kiểu trận đấu mà một “super-team” vừa được chơi hơn người, vừa được thi đấu trên sân nhà trước một đội nằm ở nhóm xuống hạng. Nhưng trường hợp chúng ta đang đề cập lại không phải thế: Dortmund là một “super-team”, họ được chơi với trọn vẹn 11 cầu thủ trên sân trong xuyên suốt 90 phút và họ thi đấu trên sân nhà, còn Stuttgart là một đội bóng đã phải chơi ở giải hạng hai Đức vào mùa giải trước. 
 

Đó không phải là thất bại duy nhất của Dortmund tại Bundesliga 2020/2021 cho đến hiện tại. Trong một mùa giải mà Bayern Munich hùng mạnh lại trông có vẻ bình thường và hoàn toàn có thể đánh bại, thì Dortmund cũng đã thua 4 trong 11 trận mở màn. Cho đến trước vòng đấu 12, họ phải đứng ở vị trí thứ năm; 4 đội đứng trên họ dù cho tổng cộng chung lại thì cũng chỉ có 2 trận thua. Bỏ qua thực tế rằng đây là một năm đầy kỳ lạ, căng thẳng và bị ám ảnh bởi đại dịch COVID-19, thì những sự thật mà ai cũng thấy là Dortmund đã giữ chân được tất cả các ngôi sao của họ trong kỳ chuyển nhượng mùa hè, và không có lý do gì khiến đội bóng này không thể được xem là một ứng cử viên cho chức vô địch Champions League 2020/2021. 

Cho đến trước khi Favre chính thức bị sa thải, vẫn có rất nhiều những điều tích cực đang hiện hữu tại Die Schwarzgelben. Dortmund đã tiến được đến vòng 16 đội của Champions League, và họ rõ ràng được đánh giá cao hơn đối thủ Sevilla trong cặp đấu của mình. Thêm vào đó, hiện tại họ chỉ đang kém đội đầu bảng Bayer Leverkusen (được dẫn dắt bởi cựu huấn luyện viên trưởng của Dortmund, Peter Bosz) 6 điểm và cũng chỉ kém 5 điểm so với các đội chiếm giữ vị trí thứ hai và ba là Bayern và RB Leipzig (hai đội này đang có cùng số điểm). Nếu mùa giải vẫn có thể được cứu vãn, vậy thì bạn cần một vị thuyền trưởng có thể cứu vãn nó. Nhưng tại sao chính bản thân Favre không thể là người làm điều đó? 
 

Mọi chuyện sẽ rất dễ hiểu nếu Dortmund chấm dứt với Favre – người sẽ hết hạn hợp đồng với họ sau mùa giải này – để mang về một nhà cầm quân hàng đầu nào đó sớm nhất có thể, nhưng các thông tin gần đây cho thấy rằng dường như họ sẽ đi hết mùa giải này với một trong những trợ lý của Favre, Erdin Terzic, đảm nhận vai trò huấn luyện viên trưởng tạm thời.

Gần đây, chúng ta vốn đã được nhìn thấy một vị huấn luyện viên trưởng tạm thời trở thành thuyền trưởng chính thức – Hansi Flick – giành chức vô địch Bundesliga và Champions League vào mùa giải trước, nhưng đó là một trường hợp cực kỳ hiếm gặp. 
 

Và quyết định sa thải Favre cũng sẽ rất dễ hiểu nếu Dortmund đang hết tuần này sang tuần khác tạo ra những màn trình diễn và kết quả kém cỏi giống như cuộc đối đầu với Stuttgart, nhưng điều đó không hề xảy ra. Trên thực tế, ngay cả khi bạn tính luôn cả thất bại thảm hại trước Stuttgart, thì Dortmund của Favre vẫn là đội đứng hạng ba về hiệu số bàn thắng bại kỳ vọng (không tính penalty) – đồng hạng với Atalanta – trong số các câu lạc bộ thuộc 5 giải vô địch quốc gia hàng đầu châu Âu. 

 

Chắc hẳn bạn cũng đã nhận thấy rằng, không một đội bóng Đức nào đứng trên Dortmund của Favre trong thống kê trên. Mặc dù 11 trận đấu vẫn chỉ là một kích cỡ mẫu khá nhỏ, nhưng có một sự thật là trước cuộc đối đầu với Stuttgart, Dortmund chính là cái tên đứng đầu trong danh sách này. Không một đội bóng nào ở châu Âu làm tốt hơn Dortmund trong hai công việc tạo cơ hội và ngăn cản đối phương có được chúng (cũng như kiềm hãm “chất lượng” của những cơ hội mà đối phương có được). Trên thực tế, theo Stats Perform, cuộc chạm trán Stuttgart là trận đấu đầu tiên tại Bundesliga mùa giải 2020/2021 mà Dortmund không tạo ra được nhiều bàn thắng kỳ vọng hơn đối thủ của họ. Và trong cuộc đối đầu với Bayern, Dortmund đã vừa sút nhiều hơn, vừa vượt trội hơn gấp đôi các nhà đương kim vô địch về tổng chất lượng của các cơ hội được tạo ra. Tuy nhiên, họ vẫn thua:
 

Nhìn chung, tất cả mọi khía cạnh khác của Dortmund dưới thời Favre ở mùa giải này đều trông khá ổn. Họ không phải là một đội bóng tạo ra một số lượng ít ỏi cơ hội ghi bàn trong các trận đấu, từ những pha phản công nhanh hoặc các tình huống chớp thời cơ từ những sai lầm phòng ngự của đối phương. Không hề! Trung bình, họ đã thực hiện đến 65% trong tổng số cú sút của những trận đấu mà mình góp mặt, chỉ kém hơn Manchester City, Roma, và Napoli về thống kê này. Họ đã thực hiện 20 đường chuyền thành công vào vòng cấm đối phương mỗi trận, chỉ kém hơn Barcelona và Bayern Munich.

Họ đã thực hiện đến 67% những đường chuyền vào khu vực 1/3 cuối sân đối phương trong các trận đấu mà mình góp mặt, chỉ kém  City, Bayern, và Barca. Và họ có trung bình 41 sequences (Chú thích: Sequences – hiểu nôm na là chuỗi cầm bóng liên tiếp không đứt đoạn của một đội, bắt đầu tính từ lần đoạt bóng đầu tiên cho tới khi bị cướp đi, bóng ra biên, hoặc khả quan nhất,là  kết thúc bằng một pha dứt điểm về phía khung thành đối phương) bắt đầu ở khu vực 1/3 cuối sân đối phương mỗi trận, chỉ kém Barca, Bayern, và Liverpool. Dưới sự dẫn dắt của Favre ở mùa giải này, Dortmund đã thi đấu như một đội bóng hàng đầu – mặc dù rất thường xuyên sử dụng những gã trai thậm chí còn chẳng nhớ Y2K là một thảm họa nghiêm trọng đến thế nào. Các cầu thủ trẻ đã được Favre trao cho rất nhiều cơ hội ở mùa giải 2020/2021:

 

 

Bên cạnh việc cực kỳ trọng dụng các tài năng trẻ, một điểm nổi bật chính khác của Dortmund dưới thời Favre là việc họ chơi rất chậm khi cầm bóng. Tốc độ lên bóng trung bình của họ là 1,06 mét/ giây – ngang bằng với Arsenal, chỉ nhanh hơn Southampton và đội bóng nhỏ bé Spezia của Serie A. Với tất cả những thông tin đã nêu, sẽ thật thú vị khi nhớ lại những bình luận của trung vệ Mats Hummels sau trận thua trước Stuttgart: “Thật không may, chúng tôi chỉ sẵn sàng mạo hiểm tại những không gian mà lợi ích thu được là khá nhỏ, trong khi các hậu quả mà khâu phòng ngự có thể phải gánh chịu là rất lớn.” Anh đã nhận xét đúng: Thường thì lợi ích của việc chuyền bóng quanh quẩn ở khu vực 1/3 cuối phần sân đội mình (defensive third) là cực kỳ ít, trong khi lại giúp đối phương có được rất nhiều cơ hội để đoạt được bóng ở các khu vực nguy hiểm.
 

Ngoại trừ việc, đây chính là một đặc trưng trong phong cách chiến thuật của Favre. Các đội ngũ được ông dẫn dắt dường như đều ưu tiên giữ chặt lấy bóng ở defensive third, vừa mang mục đích khiến đối phương không thể có bóng, đồng thời “khiêu khích” họ lộ ra những khoảng trống để sau đó tấn công vào. Mặc dù là đội bóng chơi chậm nhất tại Đức khi cầm bóng trong hơn hai mùa giải qua, nhưng Dortmund của Favre cũng đã có 10,3% trong tổng số bàn thắng kỳ vọng mà họ tạo ra là đến từ những pha phản công nhanh – chỉ xếp sau Bayer Leverkusen. 
 

Phong cách thi đấu có vẻ mâu thuẫn này – chậm rãi, chậm rãi, chậm rãi, chậm rãi, rồi BÙM – có thể làm được những điều mà các mô hình xG không thể mô tả. Trong 349 trận đấu quốc nội mà Favre dẫn dắt tại Hertha Berlin, Borussia Mönchengladbach, Nice, và Dortmund kể từ năm 2018, các đội bóng của ông đã ghi được 582 bàn thắng thực tế trong khi thống kê xG được ghi nhận là 482,9 và để thủng lưới 409 bàn thua thực tế trong khi thống kê bàn thua kỳ vọng được ghi nhận là 446,2. Trong cả hai khâu tấn công và phòng ngự, các đội bóng của Favre đều vượt trội hơn so với thống kê kỳ vọng với một biên độ đáng kể. Đó là 4 nhóm cầu thủ khác nhau ở hai giải đấu khác nhau; “Hiệu ứng Favre” là có thật. 
 

Tuy nhiên, hầu hết các nhà cầm quân thực sự không có nhiều ảnh hưởng đến hiệu suất lâu dài của một đội bóng, theo cách này hay cách khác. Trình độ tài năng tổng thể tại một câu lạc bộ – và điều kiện đãi ngộ – mới là những thứ thực sự thúc đẩy họ hướng đến các chiến thắng. Nhưng cũng có một vài vị huấn luyện viên sở hữu bề dày thành tích đáng nể về việc ảnh hưởng đến sự cải thiện kết quả của các đội bóng, và Favre thực sự có thể là một trong số họ. 
 

Một nghiên cứu của Economist từ năm 2019 đã sử dụng FIFA ratings để dự đoán về hiệu suất của một đội bóng – đừng có cười; nó đã thực sự hiệu quả đấy! – và sau đó đưa ra đánh giá về các nhà cầm quân. Dựa trên điều này, họ đã dự đoán rằng Favre sẽ cải thiện đội bóng tiếp theo mà ông dẫn dắt thêm 3,76 điểm – cao hơn bất kỳ nhà cầm quân nào khác đang hoạt động hiện nay. 
 

Còn ở hiện tại, có lẽ tình hình của triều đại Favre tại Dortmund đã thực sự trở nên không thể cứu vãn; Hummels và đội trưởng Marco Reus đều đã công khai chỉ trích cách thi đấu của đội. Và có lẽ màn trình diễn thảm họa trước Stuttgart không chỉ là một ngoại lệ hiếm hoi, mà còn là một dấu hiệu cho thấy những điều tiêu cực sắp xảy đến. Nhưng nếu phân tích kỹ lưỡng và nhìn xa trông rộng hơn một chút, thì tất cả mọi khía cạnh khác – dựa trên quá khứ gần đây của Dortmund, và sự nghiệp cầm quân của Favre – đều cho thấy rằng, dưới sự dẫn dắt của nhà cầm quân người Thụy Sĩ, đội bóng này rồi cũng sẽ đạt được những kết quả trùng khớp – hoặc vượt trên – khả năng tạo cơ hội thượng thừa của họ.

Nhưng thay vào đó, ít nhất là trong phần còn lại của mùa giải này, Die Schwarzgelben đã chọn đặt niềm tin vào một vị huấn luyện viên chưa được kiểm chứng khả năng, để vừa giúp cho đội bóng thi đấu với cùng một level các thống kê cơ bản tương đương và, quan trọng hơn, vừa chuyển hóa chúng thành những kết quả tốt thực sự trên sân cỏ. Chẳng bao lâu nữa, chắc chắn sẽ có một đội bóng khác đưa Favre về để đảm nhận nhiệm vụ tương tự.