Bayern Munich: Từ nhà vô địch lâu năm đến cái bóng của chính mình

Lần gần nhất Bayern Munich thua 3 trận liên tiếp là vào tháng 5/2015 khi họ… cho phép mình như vậy, trong bối cảnh đội bóng xứ Bavaria đang ở rất gần chức vô địch Bundesliga thứ ba liên tiếp. Theo đó, Pep Guardiola đã quyết định xoay tua đội hình trong 2 trận đấu với Bayer Leverkusen và Augsburg để chuẩn bị cho trận bán kết Champions League với tập thể Barcelona mạnh nhất trong lịch sử.

Leverkusen thắng 2-0 còn Augsburg thắng 1-0 (trong trận đấu Bayern phải chơi với 10 người trong 77 phút). Xen giữa là thất bại 0-3 trước Barcelona, trong một ngày Lionel Messi biến Jerome Boateng trở thành trung vệ khốn khổ nhất thế giới.

Sau gần 9 năm (và 8 chức vô địch Bundesliga), Bayern lại thua 3 trận liên tiếp. Chỉ có điều ở lần này, người ta chỉ thấy sự thất vọng. 

Bayern vẫn đủ khả năng để giành 77 điểm khi mùa giải khép lại (tức là nhiều hơn 6 điểm so với mùa trước), khi họ vượt qua Borussia Dortmund trong gang tấc để giành danh hiệu thứ 11 liên tiếp. Ngoài ra, bất chấp trận thua 0-1 trước Lazio ở lượt đi vòng 1/8 Champions League, họ vẫn là một trong những ứng cử viên hàng đầu cho chức vô địch. 

Đó là cái nhìn của những người lạc quan. Còn thực tế, Bayern đang kém Leverkusen tới 11 điểm tại Bundesliga. Opta cho rằng có 90,6% khả năng chuỗi 11 chức vô địch của họ sẽ chấm dứt trong những tháng tới. Ngoài ra, họ đã đồng ý chia tay một HLV tài năng chỉ sau 1 mùa giải, chưa đầy 1 năm sau khi chia tay một HLV tài năng khác.

Thứ Bảy tuần này, Bayern sẽ tiếp đón RB Leipzig, đội bóng Bayern không thể đánh bại trong 4 trận gần nhất. Một màn trình diễn kém cỏi khác có thể nâng tỷ lệ vô địch của Bayer Leverkusen lên gần 100%, cũng như buộc Bayern phải xem xét việc có nên sớm kết thúc hợp đồng với Thomas Tuchel hay không. Tất nhiên, đó cũng có thể là khởi đầu cho sự thay đổi. Nhưng hiện tại, người hâm mộ chỉ thấy những đám mây mù vây quanh sân Allianz Arena.

Làm sao mọi chuyện lại ra nông nỗi này?

Làm thế nào để một CLB có thể giành được 11 chức vô địch liên tiếp?

Sau 11 năm, chúng ta đã quá quen với tình huống này: Bundesliga là một giải đấu dồi dào bàn thắng, lối chơi tấn công không ngừng nghỉ, lượng khán giả đông đảo, các tài năng trẻ ấn tượng – tập thể Leverkusen đánh bại Bayern vào tháng 5/2015 sở hữu hàng công với Son Heung-min, Hakan Calhanoglu và Julian Brandt – để rồi chiếc đĩa bạc vẫn thuộc về Bayern.

Khi chuỗi 11 năm vô địch đến vô lý của Bayern bắt đầu, vốn dĩ CLB này đã là gã khổng lồ nước Đức. Họ có tới 21 chức VĐQG trong 44 mùa giải trước đó. Đội bóng xứ Bavaria nổi lên như một trong những ông lớn của châu Âu vào những năm 1970, khi giành 3 cúp châu Âu liên tiếp với Franz Beckenbauer, Gerd Muller và phần còn lại. Đến khi phải chia sẻ sự chú ý với một số CLB Đức khác như Borussia Monchengladbach và nhà vô địch châu Âu năm 1983 Hamburg, Bayern vẫn giành được 5 chức vô địch trong 6 năm vào cuối những năm 1980.

Ở thời điểm Bundesliga tụt lại phía sau các giải đấu như Serie A về mặt tài chính, Bayern bắt đầu nắm quyền kiểm soát trong bối cảnh Gladbach, Hamburg và Schalke hụt hơi. Đến những năm 2000 và 2010, phải đến khi có một điều gì đó cực kỳ đặc biệt, như phong cách “heavy metal” của Jurgen Klopp giúp Dortmund có 2 mùa giải vô địch liên tiếp (10/11 và 11/12), chuỗi 23 trận bất bại của Werder Bremen mùa giải 03/04 hay một mùa giải Bayern vấp ngã liên tục (họ thua đến 7 trận ở mùa 08/09), gã khổng lồ xứ Bavaria mới không thể lên ngôi vô địch.

Tuy nhiên, sau danh hiệu thứ hai của Klopp và Dortmund, Bayern đã ngừng vấp ngã, còn phần còn lại của giải đấu không còn sản sinh ra điều gì đặc biệt nữa.

Trong thời đại khoảng cách giàu nghèo giữa các CLB lớn và nhỏ ngày một lớn, việc nước Đức chỉ có 1 CLB siêu giàu như Bayern giúp họ dễ dàng trở thành bá chủ. Bundesliga tự hào có khá nhiều CLB giỏi trong việc khai thác và phát triển những tài năng trẻ sáng giá, nhưng họ thường mất đi những cầu thủ này khá nhanh chóng vào tay các đội bóng lớn hơn.

Từ năm 2011 đến 2023, Dortmund đã chia tay Ousmane Dembélé, Jadon Sancho, Christian Pulisic, Pierre-Emerick Aubameyang, Erling Haaland, Henrikh Mkhitaryan, Abdou Diallo và Ilkay Gündogan với tổng giá trị chuyển nhượng là 509 triệu euro. Con số đó thậm chí chưa bao gồm bộ 3 ngôi sao chủ chốt của 2 mùa giải vô địch là Mario Götze, Mats Hummels và Robert Lewandowski mà Bayern đã lấy đi. 

Trong khoảng thời gian đó, Bayer Leverkusen cũng để Kai Havertz, Moussa Diaby, Leon Bailey, Son Heung-min, Bernd Leno, Andre Schurrle, Chicharito và Emre Can tới các CLB Premier League với tổng giá trị chuyển nhượng là 274 triệu euro.

Tháng 7/2019, Eintracht Frankfurt lần lượt mất Luka Jovic và Sébastien Haller vào tay Real Madrid và West Ham với giá 113 triệu euro. Chỉ riêng mùa hè năm ngoái, RB Leipzig đã để Josko Gvardiol, Christopher Nkunku và Dominik Szoboszlai ra đi với tổng giá trị lên tới 220 triệu euro. Manchester City đã trả cho Wolfsburg 76 triệu euro cho Kevin De Bruyne và Schalke 52 triệu euro cho Leroy Sané. Liverpool và Chelsea lần lượt có được chữ ký của Naby Keita và Timo Werner từ RB Leipzig với tổng giá trị 113 triệu euro. 

Về cơ bản, Bundesliga là nơi cung cấp những tài năng nổi bật, nhưng họ có xu hướng dành những năm tháng đỉnh cao ở nơi khác. Đoán xem, rất nhiều người trong số đó đã đến Munich.

Trong khi tự thân Bayern đã sản sinh ra những cầu thủ “cây nhà lá vườn” nổi tiếng, điển hình như Thomas Müller, Philipp Lahm hay David Alaba, cũng như tìm ra những viên ngọc quý từ những thị trường ít người quan tâm như MLS (Alphonso Davies từ Vancouver Whitecaps), thành công của họ chủ yếu đến từ việc sử dụng Bundesliga như một nguồn cung cấp cầu thủ hàng đầu. 

Bayern vô địch Champions League vào năm 2020 với dàn cầu thủ giống như đội hình tiêu biểu của Bundesliga: Manuel Neuer (Schalke), Benjamin Pavard (Stuttgart), Niklas Süle (Hoffenheim), Joshua Kimmich (RB Leipzig), Leon Goretzka (Schalke), Serge Gnabry (Werder Bremen) và Lewandowski (Dortmund) đều đến Munich từ nơi khác ở Đức.

Mặc dù các CLB Đức-không-phải-Bayern vẫn kịp tận hưởng những khoảnh khắc đẹp ở các giải đấu châu Âu – Dortmund lọt vào trận chung kết Champions League năm 2013 và đã 3 lần vào đến tứ kết kể từ đó; RB Leipzig lọt vào bán kết Champions League 2020; Eintracht Frankfurt vô địch Europa League 2022, còn Bayer Leverkusen chơi trận bán kết Europa League năm ngoái – thành công trọn vẹn và bền vững vẫn nằm ngoài tầm tay của họ.

Trong số các đối thủ tiềm năng của Bayern, các CLB được điều hành tốt như Dortmund hay RB Leipzig thường rơi vào tình trạng “cần ít nhất 1 năm để thành công thì lại mất người”, còn những đội bóng khác thì lại sa sút. Các yêu cầu nghiêm ngặt của LĐBĐ Đức nhấn mạnh tính bền vững và giảm thiểu nợ nần. Tức là ngay cả khi bạn có lượng người hâm mộ khổng lồ và bề dày lịch sử (Hamburg, Schalke…), bạn vẫn sẽ rơi xuống vũng bùn nhanh chóng nếu mắc hàng loạt sai lầm. Hamburg vẫn mắc kẹt ở giải hạng 2. Bundesliga kể từ năm 2018, còn Schalke đang đứng ở nửa cuối bảng xếp hạng. Thêm Hertha Berlin và Kaiserslautern vào, bạn sẽ có 4 CLB có trung bình hơn 40.000 khán giả đến sân, nhưng lại thể hiện bộ mặt èo uột. 

Nhiều năm thu hút nhân tài mạnh mẽ kết hợp với việc các đối thủ tự bắn vào chân mình đã tạo ra một đường băng hoàn hảo để Bayern giành được chuỗi danh hiệu khổng lồ. Thậm chí ngay cả khi đối thủ đã rất nỗ lực (hay Bayern tỏ ra chuệch choạc ở vài vòng đấu), gã khổng lồ xứ Bavaria vẫn đủ sức vô địch.

Ở mùa giải 18/19, Dortmund chỉ thua 1 trận sau 23 vòng đầu tiên và dẫn trước Bayern 12 điểm khi bước vào tháng 12, nhưng đội bóng phía Nam nước Đức vẫn lên ngôi vô địch với 2 điểm nhiều hơn. Đến mùa trước, Dortmund đã thắng 8 trận liên tiếp để bắt đầu nửa sau của mùa giải với khoảng cách 9 điểm và bước vào vòng đấu cuối cùng khi hơn Bayern 2 điểm. Nhưng trận hòa đau đớn của đội bóng Vàng Đen trước Mainz cùng chiến thắng 2-1 của Bayern trước Koln – với bàn ấn định tỷ số ở những phút cuối của Jamal Musiala – đã mang về cho Bayern danh hiệu nhờ hiệu số bàn thắng bại. 

Vì sao chuỗi vô địch của Bayern Munich có thể chấm dứt trong năm nay?

Vận may của Bayern mùa này đã không còn vẹn nguyên bởi quá trình tụt lùi diễn ra từ lâu, vận rủi cũng như đang chạm trán một đối thủ khó chịu nhất từ trước đến nay. 

Đầu tiên là quá trình đi xuống. Kể từ lần đầu tiên họ đạt kỷ lục 91 điểm tại Bundesliga vào mùa giải 12/13 dưới thời Jupp Heynckes, sự thống trị của Bayern tại giải đấu này không còn chặt chẽ như trước.

Đã có những thăng trầm, nhưng có thể nhận ra một dấu hiệu rõ ràng: 3 mùa giải Bayern giành được nhiều điểm nhất đến trong 4 năm đầu tiên, còn 4 mùa giải họ giành ít điểm nhất đến từ 5 mùa giải gần nhất.

Thành công của Bayern ở Champions League cũng theo xu hướng tương tự. Họ vào chung kết 3 lần trong 4 năm (2010-2013), rồi lọt vào bán kết 4 lần trong 5 năm (2014-2018). Việc sa thải Niko Kovac để nhường chỗ cho Hansi Flick đã giúp đội bóng này lột xác ở cuối năm 2019. Họ là CLB xuất sắc nhất châu Âu trong nửa sau mùa giải 19/20 bị gián đoạn bởi đại dịch Covid: Trong 30 trận cuối cùng của mùa giải, họ đã thắng tới… 29 (trong đó có 12 trận ghi ít nhất 3 bàn) và hòa 1. Nhưng từ mùa giải 20/21, họ đã thua 3 trận tứ kết liên tiếp. 

Một mặt, bạn có thể giải thích quá trình thụt lùi này là do các đối thủ của Bayern ngày trước không mạnh như hiện tại, dẫn tới quá trình đi xuống không thể tránh khỏi. Mặt khác, không khó để chỉ ra mối tương quan giữa sự trượt dốc của Bayern và những thất bại trên TTCN. 

Tập thể thành công ở mùa giải 19/20 được gây dựng từ lượng cầu thủ giỏi dồi dào ở Bundesliga. Mặc dù vậy, sau khi chiêu mộ Mats Hummels từ Dortmund ở mùa giải 16/17, Bayern đã gặp khó khăn hơn rất nhiều trong việc tìm kiếm nhân tài bên trong nước Đức. Các CLB Premier League ngày càng để ý đến những “sao mai” tại Bundesliga. Dễ hiểu khi Dortmund hay RB Leipzig thích giao dịch với các đối tác nước ngoài, hơn là tăng cường sức mạnh cho đối thủ trong nước. 

Đó là lý do Bayern không thể chiêu mộ những cái tên như Erling Haaland, cũng như bắt đầu phải trả phí cao hơn cho các cái tên không thuộc Bundesliga (và hầu hết không phải người Đức): Corentin Tolisso (Lyon) và Kingsley Coman (Juventus) mùa 17/18, Lucas Hernández (Atletico Madrid) mùa 19/20, Leroy Sané (Manchester City) mùa 20/21, Matthijs de Ligt (Juventus) và Sadio Mané (Liverpool) mùa 22/23, Harry Kane (Tottenham Hotspur) và Kim Min-jae (Napoli) mùa năm 23/24.

Đúng là vẫn còn một số thương vụ mua lại trong nội bộ giải đấu – Dayot Upamecano (RB Leipzig) mùa 21/22 hay 2 thương vụ chuyển nhượng tự do mang tên Konrad Laimer (RB Leipzig) và Raphaël Guerreiro (Dortmund) ở mùa giải vừa qua – nhưng việc mua sắm trong nước không còn dễ dàng như trước kia. Mọi chuyện càng trở nên khó khăn hơn, sau khi Bayern sa thải Julian Nagelsmann vào tháng 3/2023 và thay thế ông bằng Thomas Tuchel.

Trước khi được Bayern bổ nhiệm, CLB gần nhất Tuchel dẫn dắt là Chelsea. Có lẽ không phải ngẫu nhiên mà sau khi Tuchel ngồi vào chiếc ghế nóng, Bayern bất ngờ được liên hệ với rất nhiều cái tên đến từ Premier League, từ Kane, Declan Rice (Arsenal), João Palhinha (Fulham), Scott McTominay (Manchester United); thậm chí Eric Dier (Tottenham) đã cập bến vào mùa đông. 

Nếu xem xét số tiền Bayern phải trả cho một cựu binh ở Premier League, cả về phí chuyển nhượng (trong một số trường hợp) và tiền lương (trong mọi trường hợp), cần đặt câu hỏi về mức độ hiệu quả của cách tiếp cận này. Ngay cả Dier cũng chỉ được đá chính thường xuyên ở 3 trong 6 mùa giải cho Tottenham và hầu như không thi đấu dưới thời Ange Postecoglou.

Việc bổ sung Kane mang lại lợi ích rõ ràng: Anh đã ghi 29 bàn thắng và có 8 pha kiến tạo sau 30 trận trên mọi đấu trường năm nay. Anh xứng đáng với mức giá khổng lồ, bởi hàng công của Bayern đã được cải thiện khi có anh đá cao nhất. Kim Min-jae cũng chơi chắc chắn, nhưng sự ổn định ở hàng tiền vệ Bayern đã giảm đi đáng kể dưới thời Tuchel. Nhà cầm quân người Đức đã nói rõ rằng ông không hài lòng với những gì mình có ở tuyến giữa.

Joshua Kimmich đang có tỷ lệ chuyền bóng thành công trung bình tốt nhất trong sự nghiệp (91% ở Bundesliga), tạo cơ hội (3,0 mỗi 90 phút) và kiến tạo kỳ vọng (0,4 mỗi 90 phút), nhưng rõ ràng Tuchel không có được điều mình muốn ở cầu thủ này tại mặt trận phòng ngự.  Tiền vệ 29 tuổi thậm chí còn không được đá chính trong trận đấu quan trọng (mà họ đã thua) trước Leverkusen. Số đường chuyền của Leon Goretzka cũng gần bằng mức trung bình trong sự nghiệp của anh, nhưng anh đang ngày càng thua kém trong các pha đấu tay đôi, cũng như không có nhiều cơ hội ở 1/3 cuối sân. 

Điều tồi tệ nhất mà bạn có thể nói cho Tuchel, đó là cho dù quá trình trượt dốc của Bayern đã diễn ra từ rất lâu trước khi ông được bổ nhiệm, thật khó để tìm được ai khác ngoài Sané có lối chơi tổng thể được cải thiện trong năm qua. Kane vẫn là Kane, nhưng thông số của Jamal Musiala đã giảm sút đáng kể, còn hàng tiền vệ không còn chút sinh khí nào.

Hiện tại, Bayern cũng đang gặp vận rủi. Họ đã thua 7 trận trên mọi đấu trường mùa này. Trong số đó, họ đã thực hiện những pha dứt điểm với tỷ lệ bàn thắng kỳ vọng (xG) là 11,8, nhưng chỉ ghi được 4 bàn thắng; trong khi đối thủ chỉ đạt xG 8,8, nhưng lại ghi tới 18 bàn. Hiệu số bàn thắng bại kỳ vọng (xGD) của Bayern đang tốt nhất giải đấu, nhưng điều đó không có nghĩa là lần này họ sẽ dẫn đầu bảng xếp hạng.

Tuy nhiên, cho dù những vấn đề về khâu dứt điểm có thể sẽ không tồn tại mãi mãi, hàng thủ của Bayern đang trượt dốc không phanh. Bayern xếp thứ 12 tại Bundesliga về số bàn thua/trận trong năm 2024. Trong khi họ chỉ cho phép đối thủ thực hiện tổng số pha dứt điểm có xG 1,0 trở lên ở 13 trên 32 trận trên mọi đấu trường (41%), 6 trên 8 đối thủ đã làm thực hiện điều đó trong năm 2024 (75%). Lý do là bởi Kim bận thi đấu ở Asian Cup, Upamecano vắng mặt một số trận vì chấn thương nhẹ (và sau đó nhận thẻ đỏ trong 2 trận liên tiếp), còn Alphonso Davies, Noussair Mazraoui và Sacha Boey, một sự bổ sung gần đây đều đang dính chấn thương.

Vấn đề còn lại: Bayern chưa từng đối mặt với đối thủ mạnh như Leverkusen trong một quãng thời gian dài.

Chỉ có 4 tập thể không phải Bayern từng giành 75 điểm sau 34 vòng đấu ở Bundesliga: Dortmund ở các mùa giải 11/12 (81 điểm), 15/16 (78), 18/19 (76) và 10/11 (75). Còn nếu quay ngược thời gian và ấn định 3 điểm cho các trận thắng, thay vì 2 điểm cho đến năm 1995, bạn có thể thêm Schalke ở mùa giải 71/72 (76) và Werder Bremen mùa 82/83 (75) vào danh sách đó. Trong khi đó, chỉ có 4 đội không phải Bayern tạo ra hiệu số bàn thắng bại tốt hơn +46 trong một mùa giải: Dortmund mùa 11/12 (+55), Hamburg mùa 1979-80 (+51), Hamburg mùa 1981-82 (+50) và Dortmund mùa 15/16 (+48).

Nếu tiếp tục phong độ như hiện tại, Leverkusen có thể giành 89,6 điểm và hiệu số bàn thắng bại +65. Đây là những con số tốt nhất (không phải của Bayern, tất nhiên) mà giải đấu từng chứng kiến (nó cũng không cách xa kỷ lục 91 điểm của Bayern mùa 12/13 là bao). Sự kết hợp giữa tài năng cầm quân xuất sắc của Xabi Alonso và một đội hình tuyệt vời cuối cùng đã mang đến cho Bayern một đối thủ mà họ không thể vượt qua.

Khi mùa giải 18/19 đang bước vào giai đoạn nước rút, Bayern đã đè bẹp Dortmund với tỷ số 5-0. Tháng 3 năm ngoái, trước việc đội bóng này một lần nữa đe dọa ngôi đầu bảng, Bayern đã dẫn trước đối thủ tới 4-0 và giành chiến thắng chung cuộc 4-2. Khán giả đã quen với sự trở lại của Bayern khi cuộc đua vô địch trở nên căng thẳng, nhưng chẳng có niềm tin nào xuất hiện sau thất bại trước Leverkusen. 

Còn nước, còn tát?

Tất nhiên rồi. Có thể Bayern sẽ nóng máy và thu hẹp khoảng cách một chút, nhất là khi Leverkusen sẽ còn chạm trán đội xếp thứ tư Dortmund vào ngày 20/4, đội xếp thứ ba Stuttgart vào ngày 27/4 và đội đứng thứ sáu Eintracht Frankfurt vào ngày 4/5. Đây là những thử thách khiến một đội dẫn đầu có thể sụp đổ (đặc biệt nếu những tin đồn về việc Xabi Alonso tới Liverpool/Bayern khiến họ trở nên mất tập trung).

Có thể bằng cách nào đó, Bayern sẽ vẫn giành được danh hiệu thứ 12 liên tiếp. Tuy nhiên, điều đó đang rất khó xảy ra, một phần vì Leverkusen dường như đã thực sự tiến bộ trong thời gian gần đây, một phần vì tinh thần và phong độ của các cầu thủ Bayern dường như không thể trở lại đúng hướng với một Tuchel đang đếm ngược ngày ra đi.

Bayern rõ ràng muốn tham gia cuộc đua giành Alonso vào mùa hè này. Họ cũng không tin tưởng bất kỳ nhà cầm quân tạm quyền tiềm năng nào sẽ làm tốt công việc hơn Tuchel từ nay đến cuối mùa giải. Có lẽ họ cũng muốn tránh những sai lầm của mùa giải trước: Sa thải Nagelsmann vào cuối tháng 3, sau đó chỉ thắng 6 trong 12 trận cuối cùng của mùa giải dưới thời Tuchel. Chúng ta sẽ xem liệu quan điểm đó có còn đúng hay không, nếu họ “ngã ngựa” trước RB Leipzig vào cuối tuần này. 

Với Alonso, Zinedine Zidane hay bất kỳ HLV tên tuổi mà Bayern có thể chìa hợp đồng vào mùa hè này, chúng ta sẽ thấy một cuộc cải tổ đội hình. Như những gì chúng ta biết, trật tự có thể được lập lại ngay lập tức.

Hãy nhớ lại mùa giải 14/15: Sau chuỗi 3 trận thua của Bayern, họ đánh bại Barcelona 3-2 ở trận lượt về Champions League, sau đó thua Freiburg (trận thua thứ 4 sau 5 trận), trước khi chỉ thua vỏn vẹn 4 trận trong năm dương lịch tiếp theo. Suy cho cùng, Bayern vẫn là Bayern.

Lược dịch bài viết: “How did Bayern Munich go from perennial champs to 2024 free fall?” của Bill Connely (ESPN)