Lược sử chiến thuật bóng đá (Kỳ 11): Sơ đồ đầu tiên được đặt tên bằng con số

Sự chuyển mình từ sơ đồ WM sang WW cùng những biến thể của nó giúp những chiến lược gia đặt nặng hơn yếu tố cân bằng giữa phòng ngự và tấn công. Đồng thời, sự phát triển của chiến thuật thời kỳ này cũng bắt nguồn từ mong muốn đảm bảo có đông “quân số” hơn đối phương ở mặt trận tấn công và phòng ngự.

Với WM hay WW, các đội bóng đều cố gắng duy trì con số giữa hàng phòng ngự và tấn công là 5-5 một cách tương đối khô cứng. Nhưng sự ra đời của 4-2-4 là một bước tiến lớn, tạo nền tảng cho chiến thuật bóng đá hiện đại.

Trong lịch sử bóng đá, 4-2-4 là sơ đồ đầu tiên được đặt tên bằng con số để miêu tả vị trí của các cầu thủ, thay vì con chữ như trước. 4-2-4 là sự cải tiến từ tư tưởng đảm bảo cân bằng giữa phòng ngự và tấn công của WM, nhưng được phát triển trực tiếp hơn từ sơ đồ WW.

Người đặt nền móng cho sự ra đời của 4-2-4 không chỉ một, mà có đến hai. Điều thú vị là họ ở hai châu lục hoàn toàn khác nhau, phát triển một cách hoàn toàn độc lập nhưng với cơ sở về việc sử dụng con người có nhiều nét tương đồng. Đó là Flavio Costa, chiến lược gia người Brazil và Bela Guttman, chiến lược gia người Hungary.

Sơ đồ 4-2-4 được hoàn thiện ở Brazil vào cuối thập niên 50 của thế kỷ trước. Flavio Costa đưa ra ý tưởng về “hệ thống đường chéo” trên tờ O’Cruzeiro. Ông mô tả sơ đồ chiến thuật bằng nhưng con số cũng trên bài viết bài. Sơ đồ này ban đầu được thúc đẩy để tăng cường sự ngẫu hứng của các cầu thủ khi chơi bóng.

Trong khi đó, Guttmann đến Brazil vào cuối thập niên 50 để dẫn dắt Sao Paulo. Ông góp công lớn vào việc xây dựng ý tưởng tạo nên sơ đồ chiến thuật này, dựa trên những kinh nghiệm có được khi làm việc tại Hungary.

Sơ đồ 4-2-4 yêu cầu cao hơn về kỹ thuật cá nhân cũng như nền tảng thể lực với từng cầu thủ, đảm bảo yếu tố cân bằng về mặt con người giữa phòng ngự và tấn công (6 và 6). Nghĩa là khi phòng ngự, đội sẽ có ít nhất 6 cầu thủ tham gia. Mặt trận tấn công cũng tương tự với việc hai cầu thủ giữa sân có vai trò kết nối giữa tuyến tấn công và phòng ngự.

Việc chơi với 4 hậu vệ giúp các cầu thủ đứng gần nhau hơn, dễ dàng bọc lót cũng như khắc phục sai lầm cá nhân cho đồng đội. Điều đó cũng đòi hỏi họ phải có sự phối hợp tốt hơn, hay vì chơi dựa trên cá nhân.

Các tiền vệ giờ đây không chỉ biết giành lại bóng rồi chuyền thật nhanh lên trên. Thay vào đó, họ phải biết giữ bóng, đi bóng, chuyền bóng theo kiểu triển khai ra xung quanh và phát động tấn công.

Các hậu vệ cũng có nhiều việc phải làm hơn thay vì tập trung vào tranh chấp tay đôi với những “cuộc chiến” cơ bắp. Họ cũng phải sẵn sàng giữ bóng và đưa ra đường chuyền “thông minh”, có chủ đích hơn. Điều này hoàn toàn phù hợp với tư duy bóng đá của người Brazil, vốn dựa nhiều trên sự ngẫu hứng và kỹ thuật cá nhân.

Tuy nhiên, sơ đồ này cũng khiến các cầu thủ phải có nhận thức về chiến thuật tốt hơn khi nhiều cầu thủ không còn làm nhiệm vụ thuần tuý. Đặc biệt là bộ đôi tiền vệ ở giữa sân đóng vai trò cầu nối giữa các tuyến.

Sơ đồ 4-2-4 được sử dụng thành công đầu tiên ở cấp CLB với Palmeiras và Santos. Do khai sinh ở Brazil, sơ đồ này gắn liền với giai đoạn thành công của đội tuyển xứ Samba với ba lần vô địch chỉ trong vòng 12 năm (1958, 1962 và 1970) cho đến khi xu hướng chiến thuật khác lên ngôi.

Như Đạt (TTVN)

Xem thêm những bài viết khác trên Xsbandinh.com về chiến thuật bóng đá: